Abu Ali Muhammad Balami (data urodzenia nieznana, zmarł w latach 992-997) – wezyr Samanidów, opiekun kultury oraz pisarz, który przyczynił się do rozwoju wczesnej formy języka nowoperskiego.
Życiorys
Był synem Muhammada Balami (zm. 940), który piastował urząd wezyra u emira Nasra II (914–943). W 961 roku Balami objął stanowisko wezyra małoletniego emira Abd al-Malika, dzięki wsparciu swojego przyjaciela, dowódcy ghulamów Alptigina. Jako wezyr podejmował decyzje jedynie po konsultacjach z Alptiginem, który faktycznie kontrolował sytuację w państwie. Po kilku miesiącach Abd al-Malik zmarł w wyniku upadku z konia, co uniemożliwiło Alptiginowi osadzenie na tronie swojego kandydata, małoletniego syna Abd al-Malika. Na tron wstąpił Mansur Ibn Nuh, z poparciem znaczącej części wojska, a Alptigin musiał uciekać. Balami jednak pogodził się z nową władzą i zachował swoje stanowisko. Zgodnie z relacją Gardeziego, zmarł w 974 roku, pozostając wezyrem, natomiast Abu al-Utbi twierdzi, że Nuh Ibn Mansur (976–997) przywrócił go do tego urzędu w 992 roku, a następnie tego samego roku go z niego odwołał. Utbi nie wymienia już Balamiego w późniejszym kontekście panowania Nuha, co sugeruje, że zmarł on pomiędzy 992 a 997 rokiem.
Balami jest najbardziej znany jako tłumacz fragmentów dzieła At-Tabariego dotyczących Iranu na wczesną formę języka nowoperskiego, dari. Pracę tę wykonał na polecenie Mansura, a ponieważ dodał do swojego tłumaczenia dodatkowe materiały, których nie było w oryginale (w tym opowieść o Bahramie Czobinie, od którego rzekomo wywodzili się Samanidzi), jego dzieło nosi nazwę Tarik-i Balami. Jest to drugie, po przedmowie do Szahname napisanej pod kierunkiem Muhammada Ibn Abd ar-Razzaka, znaczące dzieło prozatorskie w języku nowoperskim, znacznie obszerniejsze od pierwszego, które miało ogromne znaczenie dla rozwoju perskiego piśmiennictwa.
Bibliografia
Bobodżan Gafurow, Dzieje i kultura ludów Azji Centralnej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1978.
BogdanB. Składanek, Historia Persji. Tom II, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog, 2003, ISBN 83-88938-32-0, OCLC 749417040. Brak numerów stron w książce.