Abu Ali Muhammad al-Dżubba’i

Abu Ali Muhammad al-Dżubba’i

Abu Ali Muhammad al-Dżubba’i, arabski أبو على محمد الجوبعي, (urodzony około 848 roku w Dżubba w Chuzestanie – zmarł w 915 roku) był muzułmańskim teologiem oraz liderem basryjskiej szkoły mutazylitów od około 885 roku aż do swojej śmierci.

Życiorys

Al-Dżubba’i był uczniem Abu Jakuba Ibn Abd Allaha al-Szahhama, który był ówczesnym liderem basryjskiej szkoły mutazylitów. Jednakże, w swojej pracy rozwijał przede wszystkim myśli znakomitego nauczyciela Al-Szahhama, Abu al-Huzajla al-Allafa (zm. około 841), którego uważał za najbardziej wybitnego człowieka po towarzyszach Mahometa oraz założycielach szkoły mutazylickiej, Wasilu Ibn Acie (zm. 748) i Amru Ibn Ubajdzie (zm. 761?). W swoich poglądach różnił się od Al-Allafa jedynie w 40 kwestiach. Około 885 roku Al-Dżubba’i objął przewodnictwo basryjskiej szkoły mutazylitów. Do jego najsłynniejszych uczniów należeli jego syn oraz następca, Abu Haszim Abd al-Salam al-Dżubba’i (861–933) oraz Abu al-Hasan al-Aszari (około 874–936), założyciel aszaryzmu.

Podobnie jak inni mutazylici, Al-Dżubba’i kwestionował istnienie boskich atrybutów. Uważał, że istota Boga to wiedza, a nie ma w niej miejsca na jakikolwiek odrębny „stan” wiedzy, który mógłby różnić się od jego istoty. Stwierdzenie, że Bóg „wszystko widzi” i „wszystko słyszy”, jest w rzeczywistości jedynie oznaczeniem braku jakiejkolwiek niedoskonałości w jego istocie. Atrybuty widzenia i słyszenia pojawiają się w Bogu tylko w momencie, gdy pojawia się obiekt, który może być widziany lub słyszany. Świat został stworzony przez wolę Boga, która z kolei również została przez niego stworzona. Gdyby bowiem wola, istniejąca w czasie, miała być w Bogu, to stałby się on podmiotem zdarzeń czasowych, co z kolei podważałoby jego wieczność. Także słowa Boga są stworzonymi przez niego dźwiękami i literami, które są odrębne od niego samego, chociaż powinniśmy mieć na uwadze, że za ich pośrednictwem przemawia sam Bóg. W związku z tym, one same, w przeciwieństwie do Boga, nie są wieczne (co oznacza, że nie jest wieczna treść Objawienia, w tym Koran). Al-Dżubba’i, podobnie jak inni mutazylici, twierdził, że po śmierci niemożliwe jest zobaczenie Boga, ponieważ coś, co nie jest fizyczne, nie może spełniać warunków koniecznych do widzenia. Zgodził się również z innymi przedstawicielami szkoły, że to człowiek jest sprawcą swoich działań oraz twórcą dobra i zła, podczas gdy Bóg jest zobowiązany do sprawiedliwego postępowania, co oznacza karanie grzeszników i nagradzanie posłusznych.

Bibliografia

• Janusz Danecki: Podstawowe wiadomości o islamie. [T.] 1. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 1998. ISBN 83-86483-40-7. Brak numerów stron w książce.
• Mir Valiuddin: Mu’tazilism. W: M. M. Sharif (red.): A History of Muslim Philosophy. Volume II. Wiesbaden: Otto Harrasowitz, 1966. Brak numerów stron w książce.
• W. Montgomery Watt: The Mu’tazilites. W: Ian Richard Netton: Islamic philosophy and theology : critical concepts in Islamic thought. Nowy Jork: Routledge, 2007. ISBN 978-0-415-34395-4. OCLC 493945481. (ang.). Brak numerów stron w książce.