Abteilung Fremde Heere
Abteilung Fremde Heere (w języku polskim: Wydział Obce Armie) to niemiecka wojskowa służba wywiadowcza, która działała jako część Wielkiego Sztabu Generalnego Armii Cesarstwa Niemieckiego oraz Sztabu Generalnego Wehrmachtu (Oberkommando des Heeres (OKH) oraz Oberkommando der Wehrmacht (OKW)) w ramach struktury dowodzenia armii niemieckiej.
Działalność tej służby rozpoczęła się w czasie I wojny światowej. Składała się z sieci oficerów wywiadu i kontrwywiadu Armii Cesarstwa Niemieckiego, którzy byli przydzieleni do jednostek liniowych na frontach i podporządkowani Oddziałowi Abteilung III b Wielkiego Sztabu Generalnego Oberste Heeresleitung (OHL). Oficerowie ci zajmowali się tzw. wywiadem płytkim, inwigilacją jeńców wojennych i innymi zadaniami.
Po klęsce Niemiec w I wojnie światowej oraz na mocy postanowień traktatu wersalskiego, służba została formalnie rozwiązana, co było związane z traktatowym rozwiązaniem Wielkiego Sztabu Generalnego Armii Cesarstwa Niemieckiego. W praktyce, podobnie jak inne jednostki sztabu generalnego, kontynuowała działalność w okresie Republiki Weimarskiej, działając w strukturach Reichswehry pod kryptonimem Abteilung T 3 der Heeresstatistischen Abteilung des Truppenamtes der Reichswehr (Oddział T 3 Wydziału Statystyki Sił Zbrojnych Zarządu Reichswehry).
W 1931 roku służba uzyskała nowe umocowanie prawne i powróciła do nazwy Abteilung Fremde Heere. W lutym 1938 roku, po reorganizacji naczelnego dowództwa Wehrmachtu w wyniku afery Blomberga – Fritscha, służba została podzielona na dwa odrębne wydziały Sztabu Generalnego.
Wydziały Abteilung Fremde Heere
W skład tych wydziałów wchodziły:
- Wydział Obce Armie Zachód – niem. Fremde Heere West – odpowiedzialny za wywiad na Stany Zjednoczone i Wielką Brytanię (niem. 3. Abteilung des Wehrmachtführungsstabs des Oberkommandos der Wehrmacht) – III Wydział Sztabu Operacyjnego Wehrmachtu OKW. Szefami FHW byli: Ulrich Liss (1938 – 1 marca 1943), płk Alexis von Roenne (1 marca 1943 – lipiec 1944), a następnie Willi Bürklein (lipiec 1944 – maj 1945);
- Wydział Obce Armie Wschód – niem. Fremde Heere Ost (niem. 12. Abteilung des Generalstabs) – XII Wydział Sztabu Generalnego przy OKH, zajmujący się wywiadem na ZSRR. Po ataku III Rzeszy na ZSRR, wydział ten miał swoją siedzibę w pobliżu kwatery głównej Adolfa Hitlera – „Wolfsschanze” w Gierłoży oraz w kwaterze OKH w Mamerkach. Jego szefem był od 1 marca 1939 (p.o. od 10 listopada 1938) do 20 marca 1942 płk Eberhard Kinzel, a następnie od 1 kwietnia 1942 do 10 kwietnia 1945 płk Reinhard Gehlen.
Fremde Heere West oraz Fremde Heere Ost nie były formalnie częścią struktury Abwehry, lecz podlegały bezpośrednio OKW i OKH jako wydziały tych sztabów. W związku z tym nie zostały rozwiązane w lutym 1944 roku razem z Abwehrą, która została wcielona do Sicherheitsdienst.
Obie służby przestały istnieć po bezwarunkowej kapitulacji III Rzeszy 8 maja 1945 oraz likwidacji tego państwa. Z oficerów i pozostałości siatki agentów wydziału Obce Armie Wschód (niem. Fremde Heere Ost) po zakończeniu II wojny światowej gen. Reinhard Gehlen w porozumieniu z władzami amerykańskiej strefy okupacyjnej zachodnich Niemiec stworzył Organisation Gehlen, która zbierała dane wywiadowcze dotyczące Armii Czerwonej w ZSRR oraz krajach Europy Środkowo-Wschodniej, okupowanych od 1944 roku przez Armię Czerwoną. Organisation Gehlen przekazywała te informacje amerykańskim służbom specjalnym i stała się fundamentem dla służb specjalnych Republiki Federalnej Niemiec, która powstała w 1956 roku jako Bundesnachrichtendienst.
Uwagi
Bibliografia
Oscar Reile, Der deutsche Geheimdienst im II. Weltkrieg. Ostfront: die Abwehr im Kampf mit den Geheimdiensten im Osten, Augsburg 1990, wyd. Weltbild-Verlag, ISBN 3-89350-068-5
Janusz Piekałkiewicz, Dzieje szpiegostwa, Warszawa 1999, Wyd. Czytelnik, ISBN 83-07-02643-1.