Absynt (obraz Edgara Degasa)

Absynt

Absynt (fr. L’Absinthe) to olejny obraz namalowany przez francuskiego artystę Edgara Degasa. Pierwotnie dzieło nosiło tytuł Dans un café (W kawiarni), który został zmieniony podczas wystawy w Londynie w 1892 roku. Obecnie obraz jest przechowywany w Musée d’Orsay w Paryżu.

Opis obrazu

W swoim dziele artysta ukazał wnętrze paryskiej kawiarni Nouvelle Athènes (Nowe Ateny) znajdującej się na Placu Pigalle. W nietypowym, ukośnym kadrze widzimy parę siedzącą przy stoliku. Przed kobietą stoi kieliszek z zielonkawym absyntem, a obok niej leży pusta butelka wody, która była używana do rozcieńczania tego napoju o wysokiej zawartości alkoholu (70%). Mimo bliskości, oboje wydają się być od siebie oddzieleni, pogrążeni w smutku i własnych myślach. Ich niedbały strój sugeruje, że są osobami wykluczonymi społecznie, zagubionymi w życiu.

Wnętrze kawiarni jest puste, a okno zasłonięte zasłonami, przez które wpada blado-szare światło, uniemożliwiające jednoznaczne określenie pory dnia. Malarz umiejscowił parę w prawym, górnym rogu obrazu, co potęguje wrażenie przypadkowości sceny i podkreśla nastrój pustki oraz apatii. Na pierwszym planie widoczne są zapałki i gazeta, na której Degas umieścił swoją sygnaturę.

Modelką do tego obrazu była Ellen Andrée (1857–1925), aktorka, która była inspiracją dla wielu innych malarzy, w tym Maneta i Renoira. Z kolei postać mężczyzny palącego papierosa wzorowana była na przyjacielu Degasa, malarzu i grawerze Marcellinie Desboutin (1823–1902).

Odbiór i interpretacje

Obraz Absynt został po raz pierwszy zaprezentowany na drugiej wystawie impresjonistów w 1876 roku, ale spotkał się z krytyką, nazywanym „brzydkim i wstrętnym”. Krytykowano zarówno banalność tematu, jak i technikę malarską. Dzieło wpłynęło negatywnie na reputację modeli, co zmusiło Degasa do publicznego zapewnienia, że nie są oni alkoholikami.

Artysta przechowywał swoje dzieło do 1892 roku, kiedy to pod nowym tytułem wystawił je w londyńskim domu aukcyjnym. Jednak obraz ponownie spotkał się z krytyką, a widzowie reagowali gwizdami i syczeniem. W następnym roku ponownie pokazano go w Londynie, wywołując kolejną falę oburzenia. Angielscy krytycy zarzucali Degasowi zbytnie skupienie na mrocznej stronie życia zwykłych ludzi, a postacie na obrazie uznali za zdegradowane. Pisarz i krytyk George Augustus Moore publicznie użył wulgarnego określenia pod adresem kobiety przedstawionej na obrazie. Jedynie zwolennik impresjonizmu, Dugald Sutherland MacColl, dostrzegł wartość pracy Degasa. Histeryczna reakcja angielskich krytyków odzwierciedlała niechęć wiktoriańskiej Anglii do nowoczesnej sztuki francuskiej, kojarzonej z dekadencją i moralnym nihilizmem.

Wśród prób interpretacji dzieła często zwracano uwagę na jego przekaz społeczny oraz nowe zjawisko samotności i alienacji ludzi w dużych miastach. Émile Zola, rozmawiając z Degasem o swojej powieści W matni, odniósł się do jego dzieła, które również postrzegano jako ostrzeżenie przed piciem absyntu, uznawanym za niebezpieczną używkę.

Inne obrazy

Motyw picia absyntu był podejmowany przez wielu malarzy na przełomie XIX i XX wieku. Do najbardziej znanych dzieł należy obraz Édouarda Maneta Pijący absynt, wystawiony w 1859 roku, który również spotkał się z krytyką. Manet powrócił do tego tematu w obrazie Śliwka z 1878 roku, wykorzystując tę samą modelkę oraz wnętrze, co Degas. Henri de Toulouse-Lautrec, będąc pod wpływem Degasa, również przedstawił temat kobiety pijącej, portretując malarkę Suzanne Valadon. Temat picia absyntu był szeroko omawiany w prasie i literaturze francuskiej, w tym w traktacie lekarza Devoisins z 1885 roku, który stwierdził, że alkoholizm wśród kobiet stanowi największe zagrożenie naszych czasów. Wcześniej, w 1877 roku, Émile Zola opublikował powieść W matni, gdzie również podejmował temat alkoholizmu wśród robotników z dzielnicy Goutte d’Or.

Na początku XX wieku temat picia absyntu był również podejmowany przez takich artystów jak Viktor Oliva, Jean Béraud i Pablo Picasso.