Absorpcjometria
Absorpcjometria to technika w radiologii, która polega na pomiarze stopnia rozpraszania promieniowania emitowanego przez radioizotopy przez tkanki.
Metody absorpcjometryczne stanowią jedną z kategorii technik densytometrycznych, które najczęściej wykorzystuje się do określenia stopnia mineralizacji kości (BMD, ang. bone mineral density). Opracowano wiele metod absorpcjometrycznych, które różnią się liczbą używanych wiązek, źródłem oraz energią promieniowania. Wśród nich można wskazać metody historyczne, które wykorzystywały radioizotopy jako źródło promieniowania, oraz nowoczesne techniki, gdzie stosowane są lampy rentgenowskie.
Metody wykorzystujące radioizotopy jako źródło promieniowania
Jednowiązkowa absorpcjometria fotonowa (SPA, ang. single-photon absorptiometry), znana również jako absorpcjometria pojedynczego fotonu lub jednofotonowa, została opracowana w 1963 roku przez Camerona i Sorensona. Umożliwia pomiar stopnia mineralizacji kości w obwodowym szkieletach, takich jak kości dłoni, szczęki, kości piszczelowej, udowej, pięty oraz przedramion. W tej metodzie stosuje się promieniowanie emitowane przez izotop 125I o energii 27,3 keV, choć pierwotnie używano również izotopu 241Am o energii 59,6 keV. Wykorzystywane źródła izotopów miały aktywność promieniotwórczą wynoszącą 200 mCi (7,4 GBq). Powtarzalność pomiarów mieściła się w granicach 2%, a dawka pochłonięta przez pacjenta mogła przekraczać 10 mrem (około 100 µGy). Metoda ta została wyparta przez absorpcjometrię pojedynczej energii promieniowania rentgenowskiego.
Dwuwiązkowa absorpcjometria fotonowa (DPA, ang. dual-photon absorptiometry), znana także jako absorpcjometria dwufotonowa, to metoda umożliwiająca pomiar zawartości mineralnej kości w szkielecie osiowym, szczególnie w kręgosłupie lędźwiowym. Polega na porównaniu transmitancji przez tkankę miękką i tkanki kostne dwóch oddzielnych pików energii fotoelektrycznej, emitowanych przez izotop 153Gd, o energiach 44 oraz 100 keV. Zazwyczaj stosowane natężenie promieniowania wynosiło 1-1,5 Ci (37-55,5 GBq). Metoda ta, wprowadzona w latach 70. XX wieku, umożliwiła pomiar BMD całego kośćca, w tym kręgów lędźwiowych oraz bliższego odcinka kości udowej. Jest także wykorzystywana do oceny ilości tkanki tłuszczowej. Pochłonięta przez pacjenta dawka promieniowania wynosiła 1-5 mrem (10-50 µGy). Metoda ta została zastąpiona przez absorpcjometrię podwójnej energii promieniowania rentgenowskiego.
Metody, w których źródłem promieniowania są lampy rentgenowskie
Absorpcjometria pojedynczej energii promieniowania rentgenowskiego (SXA, ang. single-energy X-ray absorptiometry), znana również jako jednoenergetyczna absorpcjometria rentgenowska, jest metodą stosowaną do oceny stopnia mineralizacji kości w kontekście osteoporozy z wykorzystaniem pojedynczej wiązki rentgenowskiej. Metoda ta ma zastosowanie głównie w odniesieniu do kośćca obwodowego, bez różnicowania poszczególnych struktur, i jest stosowana rzadziej niż absorpcjometria podwójnej energii promieniowania rentgenowskiego. Źródłem promieniowania jest lampa elektronowa, co pozwala uzyskać lepszą stabilność wytwarzanej energii w porównaniu do metody SPA.
Absorpcjometria podwójnej energii promieniowania rentgenowskiego (DXA, wcześniej DEXA, ang. dual-energy X-ray absorptiometry) jest metodą obrazowania, która wykorzystuje w niskich dawkach promieniowanie rentgenowskie o dwóch różnych poziomach energii, aby uzyskać szczegółowy obraz elementów ciała. Głównie stosowana jest do pomiaru gęstości mineralnej kości.
