Absalom (syn Dawida)

Absalom

Absalom (hebr. אַבְשָׁלוֹם Avšalom, urodzony po 1010 p.n.e. w Hebronie, zmarł przed 970 p.n.e. w „Lesie Efraima”) to postać biblijna, będąca synem izraelskiego króla Dawida. W akcie zemsty za gwałt na swojej rodzonej siostrze Tamar zabił swojego przyrodniego brata Amnona. Po kilku latach wygnania udało mu się odzyskać łaskę ojca. Później jednak zbuntował się przeciwko niemu, ogłaszając się królem w Hebronie i zajmując Jerozolimę. Wojska Dawida pokonały armię Absaloma w lesie Efraima. Po porażce, uciekając na mule, Absalom zaczepił swoimi długimi włosami o gałęzie dębu. Tam zastał go dowódca wojsk Dawida, Joab, który, wbrew rozkazom królewskim, zabił Absaloma.

Wywód przodków

Pochodzenie i data urodzenia

Absalom był trzecim synem Dawida, króla Izraela, a jego matką była Maaka, córka Talmaja, króla Geszur. Urodził się w Hebronie. Dokładna data urodzin Absaloma nie jest znana, ale przypuszcza się, że mieści się w siedmioletnim okresie od śmierci Saula do zdobycia Jerozolimy przez Dawida.

Śmierć Saula datuje się zazwyczaj na około 1010 p.n.e., co sugeruje, że Absalom przyszedł na świat między 1010 a 1003 p.n.e. Chronologia wydarzeń biblijnych z czasów panowania królów izraelskich budzi wiele kontrowersji, a daty rządów Saula i Dawida (a tym samym narodzin Absaloma) pozostają w dużej mierze hipotetyczne, mimo że są powszechnie omawiane w literaturze.

Konflikt z Amnonem i jego skutki

Najstarszy przyrodni brat Absaloma, Amnon, zgwałcił jego rodzoną siostrę, Tamar. Dawid, kierując się miłością do swego pierworodnego syna, nie ukarał Amnona. Po dwóch latach Absalom zorganizował strzyżenie owiec w Baal-Chasor i zaprosił wszystkich swoich braci. W trakcie uczty, którą urządził, kazał zabić Amnona. Rozpowszechniła się nawet plotka, że Absalom zabił wszystkich swoich braci; w rzeczywistości jednak po morderstwie Amnona pozostali bracia uciekli, a sam Absalom zbiegł do swojego dziadka, Talmaja, króla Geszur.

Absalom spędził trzy lata na dworze Talmaja. Później, dzięki staraniom Joaba, uzyskał pozwolenie na powrót do Jerozolimy, jednak nie miał wstępu na dwór królewski. Po dwóch latach zakaz ten został zdjęty przez Dawida.

Bunt przeciw ojcu

Absalom rozpoczął przygotowania do buntu. Po czterech latach otrzymał od Dawida zgodę na podróż do Hebronu, gdzie miał złożyć ofiarę Jahwe. Na miejscu Absalom został obwołany królem przez swoich zwolenników. Szybko przybył tam Achitofel z Gilo, jeden z najinteligentniejszych doradców Dawida.

Zagrożony Dawid postanowił opuścić Jerozolimę. Towarzyszyli mu głównie cudzoziemscy najemnicy: Keretytowie (prawdopodobnie Kreteńczycy) oraz Peletyci (Filistyni). Nakazał pozostawić w mieście Arkę Przymierza oraz wysłał do stolicy swojego doradcę, Chuszaja Arkijczyka, jako szpiega. Sam z ludźmi udał się do Machanaim (obecnie Khirbet Mahneh).

Po przybyciu do Jerozolimy Absalom przejął harem swojego ojca, co legitymizowało jego prawa do tronu według ówczesnych zwyczajów. Achitofel sugerował natychmiastowe uderzenie w Dawida, zanim król zdąży zebrać swoich zwolenników. Z kolei Chuszaj ostrzegał przed pośpiechem i doradzał zebranie jak największej liczby wojsk. Absalom zdecydował się na plan Chuszaja, który w rzeczywistości był skrytym sojusznikiem Dawida, dając tym samym ojcu szansę na zebranie sił. Rozgoryczony Achitofel, świadomy nadchodzącej klęski Absaloma, powrócił do Gilo, gdzie się powiesił.

Absalom, po zebraniu wojsk, przeprawił się przez Jordan. Naczelnym wodzem ustanowił swojego krewnego Amasę.

Decydująca bitwa miała miejsce w lesie Efraima. Dawid podzielił swoje wojsko na trzy części: pierwszą dowodził Joab, drugą Abiszaj, a trzecią Ittaj z Gat. Nakazał także, aby wojsko postępowało łagodnie z Absalomem.

Wojska Dawida odniosły zwycięstwo, a w bitwie zginęło dwadzieścia tysięcy ludzi. Sam Absalom przetrwał. Jechał na mule, który wpadł pod konary wielkiego dębu. Absalom zaczepił swoimi długimi włosami o dąb i zawisł, podczas gdy jego zwierzę pognało dalej. Słudzy Joaba znaleźli go w tym stanie, a Joab osobiście zabił Absaloma, wbijając w niego trzy oszczepy. Dziesięciu giermków Joaba dobiło Absaloma.

Po śmierci Absaloma jego ciało zostało wrzucone do głębokiego dołu w lesie i przywalone dużym stosem kamieni.

Wiadomość o śmierci Absaloma głęboko zasmuciła Dawida, co spotkało się z krytyką ze strony Joaba, który zarzucił mu rozpacz po buntowniku. Tymczasem Izraelici zaczęli zastanawiać się nad przywróceniem władzy Dawidowi. Dawid, za pośrednictwem swoich posłańców – kapłanów Sadoka i Abiatara – przekonał lud do przywrócenia mu rządów. Kluczowe okazało się zjednanie Amasy, dowódcy wojsk Absaloma, który miał zająć miejsce Joaba jako wodza wojsk Dawida.

Wygląd zewnętrzny

Jak podaje Druga Księga Samuela:

„W całym Izraelu nie było człowieka tak pięknego jak Absalom. O nim wygłaszano pochwały: „Od stóp do głów nie było na nim skazy. Kiedy strzygł swoją głowę – a strzygł ją zwykle co roku, bo było mu zbyt ciężko i musiał się strzyc – włosy jego głowy ważyły dwieście syklów według królewskiej wagi.”

Potomstwo

Absalom miał trzech synów oraz jedną córkę o imieniu Tamar. Przypuszcza się, że jego synowie zmarli przed nim.

Roboam, król Judy i bratanek Absaloma, był żonaty z Maaką – w jednym miejscu nazywaną córką Absaloma, a w innym córką Uriela z Gibea. Istnieje przypuszczenie, że Maaka była wnuczką Absaloma, co sugerowałoby, że Tamar wyszła za Uriela z Gibea.

Absalom w tradycji żydowskiej

W Hagadzie mówi się, że śmierć Absaloma była karą za jego fałszywą dumę (z powodu wspaniałych włosów odziedziczonych po Adamie) oraz za sprzeniewierzenie się ojcu. Nie ma dla niego miejsca w przyszłym świecie, ale ze względu na żal ojca ominęły go najgorsze kary w piekle.

Z imieniem tego syna Dawida związany jest także tzw. grób Absaloma (Yad Avshalom), znajdujący się w dolinie Cedronu w Jerozolimie. W rzeczywistości jest to część większego zespołu grobowego z I wieku p.n.e. Przez wieki mieszkańcy Jerozolimy pokazywali ten grobowiec, przypominając, jak kończą synowie, którzy sprzeciwiają się swoim ojcom.

Absalom w literaturze

Absalom został ukazany m.in. w:

  • dramacie The Love of King David and Bathsabe George’a Peelego (1599),
  • utworze Absalom and Achitophel Johna Drydena (1681),
  • powieści Des Israelischen Printzens Absaloms und seiner Prinzessin Schwester Thamar Staats-, Lebens- und Heldengeschochte Georga Christiana Lehmsa (1710),
  • sztuce Bunt Absalona. Dramat w 10 odsłonach Stanisława Miłaszewskiego (1937),
  • utworze Buntownik i król I. Aliraza (1968).

Losy Absaloma stały się kanwą powieści Absalomie, Absalomie… Williama Faulknera (1936). Bohater powieści, Henry Sutpen, podobnie jak syn Dawida, zabił swojego przyrodniego brata Bona, ponieważ ten zbliżył się do siostry Judyty (król Dawid rozpaczał po śmierci Absaloma słowami: „Synu mój, Absalomie! Absalomie, synu mój, synu mój! Obym ja umarł zamiast ciebie!”).

Absalom w ikonografii

Wśród przedstawień ikonograficznych tego syna Dawida znajdują się:

  • cykl związany z Dawidem w kościele św. Jana w Müstair (ok. 800),
  • Biblia z S. Isidoro (ok. 960),
  • Biblia z Winchester (XII w.),
  • kapitele z Vézelay (ok. 1130) – przedstawiające zamordowanie Amnona i śmierć Absaloma,
  • jedna ze scen z Biblii ubogich na witrażu w Kościele Mariackim w Krakowie (ok. 1370),
  • obraz Pojednanie Dawida z Absalomem Pietera Lastmana,
  • obraz Pojednanie Dawida z Absalomem Rembrandta (1642),
  • obraz Uczta Absaloma Mattiego Pretiego (ok. 1656-1659) – przedstawiający ucztę, podczas której Absalom zabił Amnona,
  • obraz Absalom Alberta Weisgerbera (1914) – interpretujący śmierć izraelskiego królewicza, którego długie włosy zostały wplątane w gałęzie, jako los człowieka uwikłanego we własne namiętności.

Absalom w filmie

W ekranizacjach losów króla Dawida pojawia się także Absalom, w którego wcielali się:

  • Nelson Modling w filmie The Story of David w reżyserii Davida Lowella Richa i Alexa Segala (1976),
  • Jean-Marc Barr w filmie Król Dawid w reżyserii Bruce’a Beresforda (1985),
  • Dominic Rowan w filmie Dawid w reżyserii Roberta Markowitza (1997).

Przypisy

Bibliografia

  • Atlas Biblijny, Warszawa 1990, ISBN 83-7050-000-5, s. 122.
  • Martin M. Bocian, Ursula U. Kraut, Iris I. Lenz, Leksykon postaci biblijnych, Juliusz J. Zychowicz (tłum.), Kraków: „Znak”, 1995, s. 36-39, ISBN 83-7006-393-4, OCLC 830112817.
  • Bosak Cz. P. OP, Postacie Nowego Testamentu. Słownik-konkordancja, Poznań – Pelplin 1996, s. 92, 616, 666.
  • André A. Lemaire, Dzieje biblijnego Izraela, Maria M. Rostworowska-Książek (tłum.), Poznań: Wydaw. Naukowe UAM, 1998, s. 28, ISBN 83-232-0831-X, OCLC 749523148.
  • Ricciotti G., Dzieje Izraela, Warszawa 1956, s. 293-294.