Abram Ioffe

Abram Fiodorowicz Ioffe (Joffe)

Abram Fiodorowicz Ioffe (pisany także jako Joffé lub Yoffe, ros. Абрам Фёдорович Иоффе; ur. 17 października?/29 października 1880 w Romnach, zm. 14 października 1960 w Leningradzie) był wybitnym rosyjskim i radzieckim fizykiem. Należał do Rosyjskiej Akademii Nauk oraz Akademii Nauk ZSRR, gdzie pełnił funkcję wiceprezydenta. Otrzymał Nagrodę Stalinowską I stopnia i trzykrotnie Order Lenina. Był członkiem Międzynarodowego Kongresu Solvaya, aktywistą społecznym w Leningradzie oraz organizatorem nauki. Uznawany jest za ojca półprzewodników i fizyki radzieckiej, a także współtwórcę rosyjskiego i radzieckiego czasopiśmiennictwa naukowego oraz popularyzatora nauki, a także doktora i współpracownika Wilhelma Röntgena.

Ioffe wniósł istotny wkład w rozwój fizyki i technologii półprzewodników oraz ciał krystalicznych, a także w korpuskularną teorię światła i jej podstawy doświadczalne. Stworzył petersburską szkołę naukową w Instytucie Fizyko-Technicznym imienia A.F. Ioffego Rosyjskiej Akademii Nauk oraz zespół placówek badawczych skoncentrowanych na zastosowaniach przemysłowych w erze komunizmu radzieckiego. W trakcie II wojny światowej, po ewakuacji Prezydium Akademii Nauk ZSRR i części laboratoriów Instytutu do Kazania w wyniku blokady Leningradu, zainicjował radziecki program nuklearny.

Życiorys

Tło rodzinne

Ioffe urodził się jako Awrum (Awraam, Awraham) Fajwisz-Izraiłewicz w żydowskiej rodzinie w Romnach, w guberni połtawskiej (dzisiejszy obwód sumski) na Ukrainie, wówczas część Cesarstwa Rosyjskiego. W 1881 roku w Romnach miał miejsce pogrom Żydów w związku z oskarżeniami o zamach bombowy, który doprowadził do śmierci cesarza Aleksandra II. W 1882 roku Aleksandr III wprowadził antyżydowskie prawa majowe, które obowiązywały przez następne 30 lat.

Ojciec Ioffego, Fiodor Wasiljewicz Ioffe, był przedsiębiorcą i kupcem drugiej gildii, który nie miał wykształcenia wyższego, ale cieszył się ogólnym szacunkiem. Zmarł w 1898 roku w wieku 46 lat. Jego stryj Émile Joffé był uznawanym fotografem w Paryżu oraz pionierem czeskiej kinematografii.

Matka, Raszel Abramowna Weinsztejn, miała wykształcenie wyższe i była gospodynią domową. Po śmierci męża prowadziła jego działalność do 1917 roku. Córka Ioffego, Walentyna, wzięła udział w pracach Instytutu w czasie II wojny światowej.

Wykształcenie

Ioffe uczęszczał do szkoły realnej w Romnach w latach 1888–1897, gdzie nauczanie było bardzo formalne i nie sprzyjało samodzielnemu myśleniu. Po ukończeniu szkoły w 1897 roku, wstąpił na Wydział Mechaniczny Instytutu Technologicznego Cesarza Mikołaja I w Sankt Petersburgu. Zainteresowania Ioffego obejmowały geometrię i matematykę, co skłoniło go do samodzielnego studiowania fizjologii.

W 1899 roku Ioffe rozpoczął praktyki studenckie w Fabryce Putiłowskiej, gdzie nadzorował budowę mostu kolejowego. W 1902 roku, po ukończeniu studiów, zdecydował się na dalszą naukę w Niemczech, gdzie pracował w grupie badawczej Wilhelma Röntgena.

Na Uniwersytecie w Monachium

W 1902 roku Ioffe rozpoczął studia na Uniwersytecie Monachijskim. W 1903 roku został asystentem Röntgena. W tym okresie Ioffe musiał zmagać się z klasycznym światopoglądem swojego mentora, który odrzucał nowoczesne pojęcia dotyczące elektronów.

Ioffe szybko zyskał uznanie dzięki swoim badaniom nad dielektrykami i kwarcem. W 1905 roku uzyskał doktorat z filozofii na podstawie rozprawy dotyczącej sprężystości kwarcu. Po powrocie do Rosji, Ioffe starał się o uznanie swoich zagranicznych kwalifikacji.

W Petersburgu/Leningradzie

W 1906 roku Ioffe objął stanowisko w laboratorium fizycznym katedry fizyki Sankt-Petersburskiego Instytutu Politechnicznego. W 1914 roku został profesorem nadzwyczajnym, a w 1915 roku profesorem zwyczajnym. W tym czasie jego badania nad półprzewodnikami i zjawiskiem fotoelektrycznym przyniosły mu uznanie w środowisku naukowym.

W latach 1920-1940 Ioffe był także aktywnym członkiem Rosyjskiego Towarzystwa Fizyko-Chemicznego, gdzie pełnił różne funkcje, w tym przewodniczącego oddziału fizycznego.

Działalność, spory, kontrowersje

Ioffe był redaktorem wielu periodyków naukowych i miał istotny wpływ na rozwój radzieckiej fizyki. Jego osiągnięcia były jednak często krytykowane przez innych naukowców. Krytyka skupiała się na rzekomym braku praktycznych zastosowań jego badań oraz na jakości prac jego uczniów.

W 1940 roku jego instytut został poddany kontroli przez władze, co wprowadziło polityczne napięcia i prowadziło do prześladowań wielu pracowników naukowych. Mimo to, Ioffe zdołał zachować swoją pozycję dzięki swoim osiągnięciom i wsparciu ze strony wpływowych kolegów.

Szkoła naukowa Ioffego

Ioffe stworzył własną szkołę naukową, w ramach której kształcił wielu wybitnych fizyków, którzy później osiągnęli sukcesy w różnych dziedzinach. Jego uczniowie byli znani z wkładu w rozwój fizyki jądrowej, półprzewodników oraz technologii elektronicznych.

Najbliższa rodzina i śmierć

Ioffe zmarł w swoim gabinecie dwa tygodnie przed swoimi 80. urodzinami. Jego prochy spoczęły na Cmentarzu Wołkowskim w Sankt Petersburgu, gdzie znajduje się pomnik upamiętniający jego życie i osiągnięcia.