Abraham Wolf Jasny
Abraham Wolf Jasny (z urodzenia Cyperman) (1893-1968) był polskim dziennikarzem, historykiem amator, pisarzem oraz działaczem politycznym. Urodził się w Żelechowie, a zmarł w Tel Awiwie.
Życiorys
Jasny przyszedł na świat w Żelechowie w ubogiej, religijnej rodzinie jako syn Lajbusza Pesacha i Symchy Jehudit. W dzieciństwie wychowywał się w domu swojego dziadka, Moszego Fiszla.
W młodym wieku, w 1905 roku, przybył do Łodzi w poszukiwaniu pracy. Osiedlił się na Bałutach, w trudnych warunkach, w centrum żydowskiej biedoty i proletariatu. Pracował jako robotnik w tkalni, a później utrzymywał się z pisania artykułów do gazet oraz pracy jako korektor w żydowskiej gazecie „Najer Fołksblat”.
W 1937 roku mieszkał przy ul. Śródmiejskiej (obecnie ul. Stanisława Więckowskiego) 71. Jego żona, Masza (Chawa), pracowała jako modystka i mieszkała pod tym samym adresem.
Po wybuchu II wojny światowej i zajęciu Łodzi przez Niemców, w końcu września 1939 roku, uciekł do Białegostoku, który został zajęty przez Związek Radziecki, pozostawiając żonę i dwoje dzieci w Łodzi. W obawie przed aresztowaniem próbował ukryć się w Stołyniu, jednak został złapany i skazany na zesłanie do gułagu z powodu swojej przedwojennej działalności w Bundzie. Na mocy układu Sikorski-Majski z 30 lipca 1941 roku został zwolniony po 20 miesiącach. Do końca wojny mieszkał na terenach Związku Radzieckiego.
W 1946 roku powrócił do Łodzi i podjął pracę w nowo wydawanej gazecie „Fołkscajtung”.
W 1949 roku emigrował do Izraela wraz z żoną Chawą oraz dziećmi: synem Eliahu i córką Miriam. Tam, od 1949 roku, pracował w redakcji dziennika „Lecte Najes” („Ostatnie wiadomości”), wydawanego w Tel Awiwie w języku jidysz, gdzie redagował dział literacki. Publikował eseje o pisarzach oraz recenzje książek, w tym polskich.
Działalność polityczna
Jasny w młodości, mając 16 lat, zaangażował się w działalność polityczną w partii Bund, która wówczas była nielegalna, co doprowadziło do jego dwukrotnego aresztowania.
Po I wojnie światowej objął kierownicze stanowisko w łódzkim Bundzie oraz aktywnie uczestniczył w działalności związkowej, zostając przewodniczącym Związku Zawodowego Robotników Przemysłu Włóknistego, założonego w 1915 roku, z siedzibą przy ul. Południowej (obecnie ul. Rewolucji 1905 roku w Łodzi) 15.
Organizował strajki pracownicze, co skutkowało jego aresztowaniem i więzieniem w Dąbiu koło Krakowa. Po odbyciu kary kontynuował działalność partyjną, już legalną, w niepodległej Polsce, należąc do tzw. „trzeciej frakcji” Bundu, która sympatyzowała z komunistami.
W 1946 roku powrócił do Łodzi i wznowił działalność polityczną w Bundzie. W 1948 roku, po utworzeniu państwa Izrael, opublikował w „Dos Naje Lejbn” artykuł nawołujący do zjednoczenia syjonistów i bundowców w budowaniu nowej ojczyzny w Izraelu. Oponował przeciwko zjednoczeniu Bundu z Polską Partią Robotniczą.
Działalność publicystyczna
Już w młodości, w 1913 roku, publikował swoje pierwsze prace publicystyczne w bundowskiej gazecie „Di Cajt”, wydawanej w Petersburgu, gdzie zamieszczał korespondencje opisujące życie żydowskiego proletariatu w Łodzi.
W okresie międzywojennym współpracował z łódzkim dziennikiem „Łodzier Weker” oraz był korespondentem bundowskiego dziennika „Fołkscajtung”. W redakcji „Najer Fołksblat” pracował jako korektor.
Rozpoczął pisanie w języku jidysz pracy pt. „Historia żydowskiego ruchu robotniczego w Łodzi”, której pierwszy tom ukazał się w 1937 roku i został dobrze przyjęty przez krytyków.
Od 1946 roku jego głównym zajęciem była praca nad książką historyczną poświęconą losom łódzkich Żydów podczas II wojny światowej. Materiały do niej zbierał już w Łodzi po wojnie. Książka została opublikowana w języku jidysz w Tel Awiwie jako dwutomowe wydanie zatytułowane „Di geshichte fun Jidn in Łodź” (Historia Żydów w Łodzi w czasie niemieckiej zagłady).
Przypisy
Bibliografia
- Andrzej A. Kempa, Marek M. Szukalak, Żydzi dawnej Łodzi. Słownik biograficzny Żydów łódzkich oraz z Łodzią związanych. Tom II od A do Z, Łódź: Oficyna Bibliofilów, 2002, s. 50-51, ISBN 83-87522-52-X, OCLC 749597745.
- Ch.L. Fuks: Lodż szel majle. Tel Aviv: 1972. Brak numerów stron w książce.
- A. Jasny: Informator m. Łodzi z kalendarzem na 1920 rok. Łódź: Wydział Statystyczny Magistratu m. Łodzi, 1920, s. 453.
- Abram Wolf Cyperman: Dział II Wykaz mieszkańców m. Łodzi. W: Księga adresowa miasta Łodzi i Województwa Łódzkiego (…). Rocznik 1937-1939. Łódź: Zarząd Miejski w Łodzi, [1937], s. 77.