Abraham Walkowitz (urodzony 28 marca 1878 w Tiumeni, Imperium Rosyjskie, zmarł 27 stycznia 1965 w Nowym Jorku) był amerykańskim grafikiem i malarzem o żydowskich korzeniach. Odegrał kluczową rolę w rozwoju modernizmu w Stanach Zjednoczonych. Jego twórczość była pod wpływem kubizmu, futuryzmu i abstrakcjonizmu. Najbardziej znany jest z cyklu Cityscapes (Pejzaże miejskie), w którym ukazał miejskie życie, oraz z ponad 5000 rysunków tancerki Isadory Duncan, którą niezwykle fascynował.
Na początku XX wieku krytycy nazwali go „Janem Chrzcicielem sztuki modernistycznej”.
== Życiorys ==
=== Dzieciństwo i młodość ===
Jego ojciec był rabinem, który zmarł, gdy Abraham miał zaledwie 4 lata. W wywiadzie udzielonym Abramowi Lernerowi i Mary Bartlett Cowdrey w grudniu 1958 roku, Walkowitz wspomniał, że już w dzieciństwie przejawiał talent artystyczny; w wieku trzech lub czterech lat rysował kredą, a w wieku około pięciu lat pokrywał kredą podłogi w swoim domu.
W 1889 roku jego rodzina emigrowała do Nowego Jorku, osiedlając się w dzielnicy Lower East Side, która stała się inspiracją dla jego wczesnych prac. Uczęszczał na zajęcia artystyczne w Cooper Union, Educational Alliance oraz National Academy of Design (1898–1900), gdzie rozwijał umiejętności w zakresie detali anatomicznych i cieniowania. Jego prace figuratywne były początkowo wystawiane w nowojorskim Educational Alliance, gdzie wykładał w latach 1900–1906.
=== Okres dojrzałej twórczości ===
W 1906 roku wyjechał do Paryża, gdzie w 1907 roku zetknął się z dziełami Paula Cézanne’a, odwiedzając wystawę poświęconą temu artyście w Salonie Jesiennym. Szczególne wrażenie wywarł na nim cykl Kąpiący się, które zainspirowały go do stworzenia własnych obrazów. W Paryżu uczęszczał do Académie Julian i zwiedzał muzea. Spotkał tam malarza Maxa Webera, który zapoznał go z Pablo Picassem, Henrim Matissem i Augustem Rodinem. Dzięki Weberowi stał się członkiem awangardowej grupy artystów spotykających się w domu rodzeństwa Leona i Gertrude Stein. W pracowni Rodina poznał tancerkę Isadorę Duncan, która stała się tematem ponad 5000 jego rysunków, tworzonych przez całą jego karierę. Jej swobodne ruchy wpłynęły na jego postrzeganie ludzkiej sylwetki, co skłoniło go do obsesyjnego rysowania jej postaci w późniejszych latach, starając się uchwycić charakterystyczne cechy jej ruchów i gestów.
Na koniec 1907 roku powrócił do Ameryki. W jego pracach zaczęły być widoczne wpływy fowizmu, zwłaszcza kolorystyki Matisse’a. Około 1911 roku malarz Marsden Hartley zapoznał go z fotografem Alfredem Stieglitzem, znanym promotorem nowojorskiej awangardy. Przyjaźń między nimi zaowocowała tym, że Walkowitz zaczął brać udział w działaniach galerii Gallery 291, która prezentowała prace europejskich i amerykańskich modernistów. W latach 1912–1917 czterokrotnie wystawiał w tej galerii. W 1913 roku uczestniczył w międzynarodowej wystawie sztuki nowoczesnej Armory Show, gdzie zaprezentował 12 swoich prac: 5 obrazów olejnych, 5 rysunków, 1 monotyp i 1 akwarelę.
W okresie 1909–1917 przeszedł od realistycznej ekspresji do całkowitej abstrakcji, co znalazło wyraz w jego cyklu Cityscapes (Pejzaże miejskie). W tym czasie tworzył również portrety robotników dla głównych periodyków socjalistycznych, takich jak Puck i The Masses. Jego rysunki w Pucku, przedstawiające postacie bez twarzy, określono jako „Nowe Piękno” („New Beauty”). Z The Masses, który krytykował tradycyjne wartości i promował zmiany społeczne i artystyczne, Walkowitz związał się na prośbę malarzy Stuarta Davisa i Johna Frencha Sloana.
W 1914 roku Stieglitz sfinansował drugą podróż Walkowitza do Europy, gdzie miał okazję odwiedzić wystawę prac włoskich futurystów. Po powrocie do Ameryki zauważył, że na Armory Show zbyt dużo uwagi poświęcono artystom europejskim, a za mało amerykańskim. W rezultacie wiosną 1916 roku w Anderson Gallery zorganizowano wystawę dzieł amerykańskich artystów – Forum Exhibition of Modern American Painters. Walkowitz wystawił tam 20 swoich prac, a w wydarzeniu wzięli udział również: Thomas Hart Benton, Oscar Bluemner, Arthur Dove, Marsden Hartley, Stanton Macdonald-Wright, Man Ray i John Marin. Wraz z Dovem, Marinem i Weberem zaczął przenosić na papier impresje nowojorskie, skupiając się na drapaczach chmur w nowojorskich ulicach. Jego prace wykazywały geometryczne struktury inspirowane kubizmem i futuryzmem. Z kubizmu zaczerpnął styl Cézanne’a, Picassa i Braque’a, a od futurystów – fascynację nowymi technologiami epoki maszyn. W jego późniejszych obrazach, które miały charakter abstrakcyjny, ujawnił się wpływ Wassilego Kandinsky’ego, którego książkę Concerning the Spiritual in Art przeczytał już w 1912 roku. W 1917 roku, po rozstaniu ze Stieglitzem, artysta zaangażował się w idee socjalistyczne.
=== Lata 20. – 40. ===
Na początku lat 20. namalował kilka martwych natur, przedstawiających kwiaty i owoce. W dekadach 20. i 30. związał się z artystami reprezentującymi social realism, takimi jak John French Sloan, oraz z działaczem politycznym Horacem Traubelem. Kontynuował również tworzenie ilustracji dla Puck i The Masses. W latach 1934–1938 pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Society of Independent Artists, a także był członkiem Société Anonyme, założonej przez Katherine Sophie Dreier, Mana Raya i Marcela Duchampa.
W 1945 roku odnowił przyjaźń z wolnomyślicielem i innowacyjnym wydawcą Emanuelem Haldemanem-Juliusem, który miał podobne żydowskie pochodzenie. Obaj spotkali się w Nowym Jorku w latach 1912–1914, kiedy Haldeman-Julius rozwijał swoją karierę dziennikarską w socjalistycznych gazetach. W 1915 roku Haldeman-Julius przeniósł się do Girard w stanie Kansas, gdzie nabył socjalistyczną gazetę The Appeal to Reason oraz założył wydawnictwo Haldeman-Julius. To wydawnictwo odniosło sukces w latach 20. dzięki produkcji i dystrybucji serii Little Blue Books, będących prekursorem współczesnych książek w miękkiej okładce (tzw. paperbacks). Latem 1945 roku, gdy Haldeman-Julius zaprosił Walkowitza do Girard, ten ostatni stworzył swoją ostatnią dużą serię rysunków, na których tematem były stodoły i kopalnie węgla w południowo-wschodnim Kansas. Haldeman-Julius zainicjował również współpracę z Walkowitzem w zakresie publikacji kilku książek, mających na celu uzyskanie publicznego uznania dla jego twórczości. Powstało pięć książek, w tym A Demonstration of Objective, Abstract, and Non-Objective Art, zawierająca poglądy Walkowitza na sztukę.
=== Schyłek życia ===
Mimo pogarszającego się wzroku, Walkowitz pozostał aktywnym uczestnikiem nowojorskiego życia artystycznego przez ostatnie 20 lat swojego życia. W połowie lat 40. całkowicie zaprzestał malowania, ale zachęcał młodych artystów, przekazując im swoje prace. W 1959 roku miał swoją pierwszą i jedyną wystawę retrospektywną w nowojorskiej Zabriskie Gallery. W 1963 roku, z okazji 50-lecia wystawy Armory Show, Walkowitz, będąc praktycznie niewidomym, otrzymał odznaczenie od American Academy of Arts and Letters.
== Uwagi ==
== Przypisy ==
== Bibliografia ==
Susan T. Goodman: Walkowitz, Abraham. W: (red.) Joan Marter: The Grove Encyclopedia of American Art: Volume 5. Nowy Jork: Oxford University Press, 2011. ISBN 978-0-19-533579-8. (ang.).
== Linki zewnętrzne ==
Obrazy Abrahama Walkowitza na The Athenaeum
Wykaz muzeów, w których znajdują się prace Abrahama Walkowitza