Abraham von Franckenberg (ur. 24 czerwca 1593 w Ludwigsdorffie, zm. 25 czerwca 1652 w Oleśnicy) był śląskim matematykiem, fizykiem, lekarzem oraz poetą. Był myślicielem o gnostyckich poglądach.
Franckenberg wyznawał luteraństwo, ale jednocześnie interesował się alchemią, astrologią i kabałą. Tworzył poezję, a jego najważniejsze dzieło to „Archanioł Rafael czyli anioł-lekarz”. Był zwolennikiem i propagatorem myśli Jakoba Böhme, śląskiego gnostyka epoki renesansu. Pod jego przewodnictwem powstały grupy przyjaciół gnozy oraz Różokrzyża. Zainspirowany gnostykami i śląskimi Różokrzyżowcami, którzy mieli swój główny ośrodek w Ludwigsdorfie, w 1652 roku w księstwie oleśnickim utworzono rycerski Zakon Trupiej Czaszki (niem. Herzoglich Württemberg-Oelssischer Ritterorden vom Totenkopf).
Życiorys
Franckenberg pochodził z rodziny śląskiej szlachty i średnie wykształcenie zdobył w gimnazjum w Brzegu. Książę Oleśnicki w 1612 roku namawiał go do podjęcia służby na jego rzecz, jednak pod wpływem Jakuba Böhmego odmówił, nie chcąc angażować się w przyziemne sprawy. W 1612 roku rozpoczął studia na Uniwersytecie w Lipsku, następnie przeniósł się na uniwersytet w Wittenberdze, a w semestrze zimowym 1613/14 studiował na Uniwersytecie w Jenie. Z powodu gnostyckich idei nie ukończył studiów prawniczych i w 1617 roku powrócił do rodzinnego majątku w Ludwigsdorfie. Nie przyjął oferty pracy w szkole chrześcijańskiej. W 1623 roku odziedziczył rodzinny majątek i przekazał go bratu Balthazarowi w zamian za prawo do korzystania z kilku pomieszczeń w rodzinnym domu. Żył w odosobnieniu, rzadko opuszczając swój pokój, poświęcając dużo czasu na studiowanie dzieł myślicieli takich jak Johannes Tauler, Kaspar Schwenckfeld i Jakob Böhme. Szczególny wpływ na niego miało dzieło „Aurora, czyli Jutrzenka o poranku” (niem. „Aurora oder die Morgenröthe”) Böhmego, z którym spotkał się na zamku w Świnach w 1623 roku i do którego żywił szacunek przez całe życie. W 1634 roku na Śląsku wybuchła zaraza; wszyscy uciekli, a Franckenberg pozostał z kilkoma swoimi pacjentami, których leczył i z którymi grzebał zmarłych. W 1640 roku jego poglądy zostały podważone przez Georga Seidela, luterańskiego kaznodzieję z Oleśnicy, a Franckenberg został uznany za nietolerancyjnego. Zmęczony i rozgoryczony, biorąc pod uwagę niekorzystny rozwój sytuacji w czasie wojny trzydziestoletniej, wyjechał w 1641 roku do Wrocławia. Zimę 1642/43 spędził w Holandii, gdzie zajmował się publikowaniem dzieł Böhme. W 1645 roku wyjechał do Gdańska do przyjaciela, astronoma Jana Heweliusza, gdzie zainteresował się poglądami Kopernika. W 1649 roku powrócił do rodzinnego Ludwigsdorf, gdzie w 1650 roku spotkał się ze śląskim dramatopisarzem i poetą Danielem Czepką. W tym samym okresie poznał również Angelusa Silesiusa. Zmarł jako osoba stanu wolnego w swojej rodzinnej miejscowości 25 czerwca 1652 roku, a jego nagrobek zdobią gnostyckie i tajemnicze symbole, których interpretacja wciąż pozostaje niejasna. Ceremonię pogrzebową prowadził pastor i kaznodzieja książęcy Christopher Freitag, który mimo swoich teologicznych wątpliwości oddał Franckenbergowi hołd.
Twórczość
Dzieła Franckenberga są związane z różnorodnymi ideami, czerpanymi z kabały, alchemii Paracelsusa, średniowiecznego mistycyzmu, Reformacji, hiszpańskiego Kwietinizmu, mistycyzmu luterańskiego oraz Pansofi. Jego prace: „Schlussreden der Wahrheit” z 1625 roku, „Mir nach!” oraz „Vita veterum sapientium” z 1637 roku, „Jordanssteine”, „Oculus siderius” z 1636 roku oraz najbardziej znane dzieło „Raphael oder Arztengel” (pol. „Archanioł Rafael, czyli anioł-lekarz”) zawierają mieszankę traktatów ascetyczno-gnostyckich. Jego nauka koncentrowała się na jedności z bogiem, kładąc szczególny nacisk na rolę Chrystusa w osiągnięciu zbawienia.
Franckenberg pozostawił swój bogaty księgozbiór przyjacielowi Johannowi Siegmundowi von Schweinichen, który później przekazał go Angelusowi Silesiusowi (część zbiorów znajduje się w Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu).
Bibliografia
- Alexander von Freyer: Burg Schweinhaus und ihre Bewohner. Lund 1993
- Bruckner, J.: Abraham von Franckenberg: A bibliographical catalogue with a shortlist of his library, Wiesbaden: Harrasowitz, 1988.
- Butzmann, H.: Die Blanckenburger Handschriften (Kataloge der Herzog-August-Bibliothek Wolfenbüttel), Frankfurt/Main: Klostermann, 1966.
- Christina Stewing: Jakob Böhmes Lehre vom in ihrer Beziehung zu Franckenbergs Anschauung vom Wort. Diss. München 1953
- Peuckert W.E: Die Rosenkreuzer: Zur Geschichte einer Reformation, Jena: Diederichs, 1928.
- Reeves M.: Joachim of Fiore and the prophetic future, London: SPCK, 1976.
- Reeves M. i B. Hirsch-Reich, The Figurae of Joachim of Fiore, Oxford: Clarendon, 1972.
- Theodorus Cornelis van Stockum: Zwischen Jakob Böhme und Johann Scheffler – Abraham von Franckenberg und Daniel Czepko. Amsterdam 1967
- Will Erich Peuckert: Die Rosenkreuzer. Jena 1927
- Will Erich Peuckert: Schlesien. Hamburg 1950
Linki zewnętrzne