Abraham Preminger
Abraham Preminger (urodzony 2 października 1918 w Jarosławiu, zmarł 30 kwietnia 1946 pod Płowcami) był polskim Żydem, żołnierzem Armii Czerwonej oraz kapitanem Ludowego Wojska Polskiego.
Życiorys
Preminger przyszedł na świat w żydowskiej rodzinie jako syn Mendla (według innego źródła: Mojżesza). Po rozpoczęciu II wojny światowej, od 1939 do 1941 roku, studiował na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Po ataku Niemców na ZSRR, od 27 czerwca 1941 roku, rozpoczął służbę w Armii Czerwonej: początkowo jako szeregowiec w Głównym Artyleryjskim Składzie 1420 w ramach 12 Armii, następnie jako plutonowy w Oddziale Operacyjnym Sztabu Artylerii Krymskiego Frontu, a później jako sierżant w tym samym składzie w ramach 44 Armii. Zajmował również stanowisko naczelnika odcinka bojowego w samodzielnym batalionie NKWD Budowy Kolei Saratów – Stalingrad i brał udział w obronie Sewastopola.
26 grudnia 1944 roku wstąpił do Ludowego Wojska Polskiego. Ukończył Centralną Szkołę Polityczno-Wychowawczą w Lublinie, a w marcu 1945 roku awansował na podporucznika, a 11 lipca 1945 roku na porucznika. 4 sierpnia 1945 roku objął stanowisko instruktora personalnego Wydziału Polityczno-Wychowawczego 11 Dywizji Piechoty. W grudniu 1945 roku uzyskał awans na kapitana i został zastępcą szefa Wydziału Polityczno-Wychowawczego 8 Drezdeńskiej Dywizji Piechoty, a także zastępcą dowódcy dywizji ds. polityczno-wychowawczego.
30 kwietnia 1946 roku brał udział w pościgu za członkami samodzielnego batalionu operacyjnego NSZ „Zuch” pod dowództwem kapitana Antoniego Żubryda. Po zatrzymaniu pięciu funkcjonariuszy Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (PUBP) w Lesku, doszło do egzekucji tych funkcjonariuszy przez Żubryda i Michała Oleksiaka. Po nieudanym pościgu, Preminger wracał do Sanoka furmanką, towarzyszyli mu żołnierz i funkcjonariusz UB. W pobliżu Płowiec, na leśnej drodze, został zastrzelony przez innych członków partyzantki, prawdopodobnie przez ppor. Tadeusza Lipskiego vel Puchacza i chor. Henryka Książka, którzy wcześniej dezertowali z 32 pułku piechoty. Mieli oni zastrzelić Premingera z własnej woli, a w późniejszych wyjaśnieniach określili go jako „nieprzyjaciela i Żyda”. Zgodnie z inną wersją, egzekucję miał rozkazać sam Żubryd, który odebrał Premingerowi broń i mundur, oddając je swojemu podkomendnemu, a także zerwał z niego Medal „Za zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” (autorzy Artur Bata i Benedykt Gajewski w publikacjach z 1987 roku konsekwentnie podawali tożsamość Adam Preminger).
Zdjęcie Abrahama Premingera w trumnie na katafalku zostało opublikowane w obszernym artykule zatytułowanym Wojsko łamie terror NSZ, banderowców i spółki, który ukazał się w tygodniku ilustrowanym „Żołnierz Polski” w czerwcu 1946 roku. Preminger został pochowany na Cmentarzu Centralnym w Sanoku, w kwaterze żołnierzy i oficerów Wojska Polskiego poległych w walkach o wyzwolenie w latach 1918–1948. Wkrótce po tym, żołnierze oddziału „Zuch” podjęli nieudaną próbę wykopania ciała kapitana Premingera z cmentarza. 18 maja 1946 roku, w trakcie tzw. rajdu żubrydowców w Sanoku, ich obecność w mieście zakończyła się potyczką z funkcjonariuszami PUBP w Sanoku, w wyniku której zginął zastępca dowódcy 8 Drezdeńskiej Dywizji Piechoty ppłk Teodor Rajewski.
Odniesienia
W powieści Łuny w Bieszczadach autorstwa Jana Gerharda występuje postać majora Premingera.
Odznaczenia
- Krzyż Walecznych – pośmiertnie
- Srebrny Krzyż Zasługi (1946)
- Srebrny Medal Zasłużonym na Polu Chwały
- Medal „Za zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” (ZSRR)
- Medal za Obronę Sewastopola (ZSRR)
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Kwatera żołnierzy Wojska Polskiego. radaopwim.gov.pl. [dostęp 2015-02-15].
Andrzej Romaniak: Powstanie, działalność i likwidacja antykomunistycznego oddziału partyzanckiego NSZ pod dowództwem Antoniego Żubryda. W: Powiat sanocki w latach 1944–1956. Sanok – Rzeszów: Muzeum Historyczne w Sanoku / Instytut Pamięci Narodowej / Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Oddział w Rzeszowie, 2007, s. 343, 344, 347. ISBN 978-83-60380-13-0.
Andrzej Romaniak. Potyczka. „Tygodnik Sanocki”. Nr 8 (1157), s. 10, 21 lutego 2014.