Abraham Ostrzega

Abraham Ostrzega (ur. 1889 w Okuniewie, zmarł około 25 sierpnia 1942 w Treblince) był polskim rzeźbiarzem pochodzenia żydowskiego.

Życiorys

Ostrzega urodził się w ortodoksyjnej rodzinie żydowskiej i otrzymał tradycyjne wykształcenie religijne w jesziwach w Białymstoku oraz Brześciu. W latach 1912–1913 doskonalił swoje umiejętności jako rzeźbiarz w pracowni Henryka Kuny. W 1915 roku rozpoczął studia w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych. Był członkiem Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych oraz współtwórcą Żydowskiego Towarzystwa Krzewienia Sztuk Pięknych. Przez krótki czas współpracował z Szymonem Kratko.

Początkowo jego twórczość koncentrowała się na rzeźbach portretowych i symbolicznych. W tym okresie powstały m.in. Macierzyństwo (1923, nagrodzona I nagrodą na wystawie Salon Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w styczniu 1924), Majmonides (1925, obecnie w zasobach Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie) oraz Prorok (1924). Później zajął się również rzeźbą pomnikową, projektując m.in. pomnik Ludwika Zamenhofa dla Białegostoku (1931). W latach 30. XX wieku, razem z Władysławem Weintraubem, prowadził Atelier Zdobnictwa Artystycznego przy ul. Mylnej 9a w Warszawie. Prezentował swoje prace w Warszawie, Łodzi, Lublinie i Paryżu.

Największą popularność zdobył jako twórca rzeźby sepulkralnej. Jego nagrobki były głównie umieszczane w Warszawie, ale także w Łodzi (nagrobki Stanisława Heymana i Ruty-Racheli Akawie) oraz w Grodnie (nagrobek poety Lejba Najdusa). Jego innowacyjne podejście, które manifestowało się w ekspresjonistycznych, symbolicznych i geometrycznych formach, nawiązywało do tradycji dawnej sztuki żydowskiej. Tworzył także rzeźby figuralne, które często łamały religijne zakazy przedstawiania ludzkich twarzy. Zyskało to mu uznanie wśród postępowych kręgów, ale spotkało się z oporem ze strony ortodoksów, którzy wielokrotnie zmuszali go do modyfikacji lub usuwania jego nagrobków, a także niszczyli te, które uznawali za obraźliwe dla swoich przekonań.

W czasie II wojny światowej Ostrzega został uwięziony w warszawskim getcie, gdzie założył fabrykę osełek, by przetrwać i uniknąć deportacji. 25 sierpnia 1942 roku, w trakcie wielkiej akcji deportacyjnej, został wywieziony do obozu zagłady w Treblince, gdzie zginął.

Twórczość

Większość jego dzieł została zniszczona podczas II wojny światowej, jednak zachowało się około 60 pomników na żydowskim cmentarzu przy ulicy Okopowej w Warszawie, w tym:

Mauzoleum Trzech Pisarzy,
grobowiec Gitli Boczke,
grobowiec Zygmunta Bychowskiego,
grobowiec Reginy Handelsman,
nagrobek Aleksandra Hochgemain-Homańskiego,
nagrobek Józefa Izbickiego,
grobowiec Magnusa Kryńskiego,
nagrobek Hirsza Dawida Nomberga,
nagrobek Estery Pave,
nagrobek Adolfa Peretza,
nagrobek Ezjasza Tenenbauma

a także kilka nagrobków na nowym cmentarzu żydowskim w Łodzi.

Przypisy

Bibliografia

Zofia Borzymińska, Rafał Żebrowski: Polski słownik judaistyczny. Dzieje, kultura, religia, ludzie. T. 2. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2003, s. 277-278. ISBN 83-72551-75-8.