Abraham Kulwieć, znany również jako Abraomas Kulvietis lub Abraham Culvensis, to litewski działacz reformacyjny, który zyskał uznanie jako propagator luteranizmu, prawnik oraz teolog (ur. ok. 1509 w Kulwie, zm. 19 lipca 1545 w tym samym miejscu).
Życiorys
Dzieciństwo i wykształcenie
Abraham urodził się w zamożnej litewskiej rodzinie szlacheckiej. W latach 1528-1537 kształcił się na uniwersytecie w Krakowie. Zafascynowany ideami humanizmu, kontynuował naukę w Leuven (Niderlandy), gdzie został pod wpływem Erazma z Rotterdamu. Przekonany o potrzebie reformy chrześcijaństwa, udał się na studia do Wittenbergi, gdzie wykładali Marcin Luter oraz Filip Melanchton. W 1536 wyjechał do Lipska i Sieny, a w 1537 uzyskał tytuł doktora prawa.
Działalność
W 1538 roku Kulwieć powrócił na Litwę, gdzie rozpoczął propagowanie reformacji luterańskiej poprzez publiczne wykłady w Wilnie. Około 1540 roku zbudował w Wilnie szkołę, do której uczęszczało 60 uczniów. Z powodu szerzenia wiary ewangelickiej był prześladowany i w końcu w 1542 roku zmuszony do zamknięcia szkoły oraz wyjazdu do Prus Książęcych. W Królewcu został prywatnym nauczycielem księcia.
Był jednym z założycieli Uniwersytetu Albrechta w Królewcu, gdzie w 1544 roku jako pierwszy objął katedrę języków: hebrajskiego i greckiego. Paul Speratus opisał go jako cenionego wykładowcę oraz szanowanego członka Kościoła Pruskiego. Na jego zalecenie Kulwieć jako pierwszy przetłumaczył na język litewski katechizm luterański (wydany w 1547 roku w Królewcu) oraz pieśni religijne. Napisał również dzieło w języku łacińskim pt. Confessio fidei Abr. Culvensis (Wyznanie wiary Abr. Kulwiecia) (1543).
Ostatnie lata i śmierć
W 1546 roku Kulwieć dowiedział się o poważnej chorobie swojej matki, a książę pruski Albrecht Hohenzollern, za pośrednictwem swojego wuja – króla Polski Zygmunta I – uzyskał dla niego pozwolenie na powrót na Litwę. Kulwieć udał się tam w złym stanie zdrowia i zmarł wkrótce po przybyciu do rodzinnej miejscowości Kulwa. Jego śmierć wywołała falę spekulacji o możliwym otruciu przez wrogów.
Przypisy
Bibliografia
- Th. Wotschke. A. C. (Altpreuß. Monatsschrift 42, 1905, 153-252).
- Ed. Kneifel. Die Pastoren der Ev.-Augsb. Kirche in Polen, o. J. 213.
- Vaclovas Biržiška, „Abraham Kulvietis, The First Lithuanian Humanist”, in Contributions of Baltic University Pinneberg, No. 47 (1947): 11.
- Sławomir S. Augusiewicz, Janusz J. Jasiński, Tadeusz T. Oracki, Wybitni Polacy w Królewcu. XV-XX wiek, Olsztyn: Littera, 2005, ISBN 83-89775-03-4, OCLC 69292074. Brak numerów stron w książce.
Linki zewnętrzne