Abraham Josef Sztybel
Abraham Josef Sztybel, znany również jako Stiebel lub Sztibel (urodzony w 1884 roku w Żarkach, zmarł 16 września 1946 roku w Nowym Jorku) był polsko-żydowskim wydawcą oraz właścicielem wydawnictwa Sztybel, które specjalizowało się w publikowaniu literatury w języku hebrajskim.
Życiorys
Abraham Josef Sztybel przyszedł na świat w 1884 roku w Żarkach. Otrzymał tradycyjne żydowskie wykształcenie, między innymi uczęszczając do jesziwy w Zduńskiej Woli, gdzie planował podejść do egzaminów rabinackich. W 1904 roku osiedlił się w Warszawie, gdzie miał możliwość obserwowania i poznawania lokalnej branży wydawniczej. Początkowo zajmował się handlem skórami, a dzięki swoim osiągnięciom finansowym mógł podróżować do Moskwy, Berlina, Amsterdamu i Stanów Zjednoczonych. W 1917 roku w Moskwie założył wydawnictwo o nazwie Sztybel. W 1921 roku przeniósł się do Warszawy, gdzie przeniósł również siedzibę swojego wydawnictwa. W latach 30. wydawnictwo na krótko przeniosło się do Berlina, a następnie zaczęło publikować w Tel-Awiwie, z krótkim powrotem do Warszawy. Posiadało również filię w Nowym Jorku, do której przeniosło się po wybuchu II wojny światowej.
Głównym celem jego szerokiej działalności wydawniczej było wzbogacenie literatury hebrajskiej o zarówno klasyczne, jak i nowoczesne dzieła. W trakcie swojej około trzydziestoletniej działalności wydawnictwo opublikowało ponad 500 tytułów autorów hebrajskich oraz 125 autorów piszących w innych językach, których przekłady przygotowało 90 tłumaczy. Wśród wydawanych oryginalnych utworów znajdowały się prace takich autorów jak Micha Josef Berdyczewski, Gershon Shofman, Aharon David Gordon czy Ze’ev Jabotinsky. W ramach tłumaczeń publikowano klasykę literatury światowej, od dzieł Platona i Sofoklesa, przez Szekspira, aż po twórczość XX wieku, w tym dzieła Thomasa Manna. Wydawane były również przekłady z języka polskiego, takie jak Ogniem i mieczem, Pana Tadeusza oraz wydane w 1938 roku w tłumaczeniu Bera Pomeranca Wesele. Sztybel osobiście dobierał polskie tytuły do tłumaczeń oraz wybierał tłumaczy, przyczyniając się do popularyzacji polskiej literatury w hebrajskim kręgu językowym. Samodzielnie wyszukiwał także zagranicznych autorów i negocjował warunki, zapewniając im godziwe wynagrodzenie, co przyczyniało się do ożywienia życia literackiego. Jego wydawnictwo publikowało również kwartalnik literacki „Ha-Tkufa”, który odegrał istotną rolę w literaturze hebrajskiej diaspory.
Po wybuchu II wojny światowej Sztybel opuścił Warszawę. Zmarł 16 września 1946 roku w Nowym Jorku, w siedzibie swojego wydawnictwa.
W 2000 roku w Izraelu ukazała się monografia dotycząca działalności wydawniczej Sztybla, napisana przez Danię Amichay-Michlin.