Abraham Gancwajch (rocznik 1902, Częstochowa; zmarł prawdopodobnie w 1943 w Warszawie) był nauczycielem, dziennikarzem oraz działaczem syjonistycznym związanym z Ha-Szomer Ha-Cair. W czasie okupacji niemieckiej działał jako kolaborant i pełnił funkcję kierownika Urzędu do Walki z Lichwą i Spekulacją w warszawskim getcie.
Życiorys
Gancwajch zdobył tradycyjne wykształcenie żydowskie i posiadał dyplom rabina. Przed wybuchem II wojny światowej pracował jako nauczyciel języka hebrajskiego oraz był aktywnym działaczem syjonistycznym. Angażował się również w dziennikarstwo, współpracując z prasą lokalną, m.in. jako korespondent z Belgii. W Wiedniu współpracował z antyhitlerowskim periodykiem, w którym specjalizował się w tematyce żydowskiej. Wśród jego współpracowników znalazł się Ohlenbusch, który był szpiegiem niemieckim.
Przed rokiem 1937 Gancwajch przeniósł się do Łodzi (mieszkał przy ul. Gdańskiej 65), gdzie redagował pismo Wolność, cieszące się prenumeratą wśród wielu Żydów. Po zajęciu Łodzi przez Niemców (8 września 1939) wszyscy subskrybenci Wolności zostali zatrzymani. Gancwajch jednak nie został aresztowany, a Ohlenbusch przywiózł go do Warszawy, gdzie w 1940 znalazł się w getcie. Dzięki przyjaźni z Ohlenbuschem uzyskał różnorodne koncesje, w tym prawo do administrowania ponad stu budynkami. Posiadał również licencję na jedyne w getcie biuro afiszowe. Nie musiał nosić opaski z Gwiazdą Dawida i mógł w każdej chwili, za zgodą Gestapo, przejść na stronę „aryjską”.
W warszawskim getcie Gancwajch został kierownikiem Urzędu do Walki z Lichwą i Spekulacją (tzw. Trzynastki) oraz prowadził organizację Żagiew.
Na Gancwajcha wydano wyrok przez żydowskie i polskie podziemie, jednak do jego realizacji nie doszło. Prawdopodobnie zginął z rąk Niemców w 1943, ale szczegóły dotyczące jego losu nie są znane. Krążyły plotki o jego rzekomej współpracy z NKWD lub o tym, że wyemigrował do Izraela, jednak nie zostały one potwierdzone.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Abraham Gancwajch w serwisie Warsaw Ghetto
Publikacja autorstwa Mark Paula pt. Patterns of Cooperation, Collaboration and Betrayal: Jews, Germans and Poles in Occupied Poland during World War II. glaukopis.pl. [archiwizowane z tego adresu (2015-01-28)].