Abraham Amorie van der Hoeven

Abraham Amorie van der Hoeven (ur. 28 lutego 1798 w Rotterdamie, zm. 29 lipca 1855 w okolicach Arnhem) był liberalnym holenderskim teologiem oraz pastorem remonstranckim, który wniósł istotny wkład w odnowę swojego kościoła.

Rodzina i pochodzenie

Abraham był synem kupca Abrahama van der Hoeven i Marii van der Vallen van Vollengove. Nazwisko „Amorie” nadano mu podczas chrztu na prośbę babki ze strony ojca, która pragnęła, aby to imię nie zaginęło. Urodził się w zamożnej rodzinie mieszczańskiej w Rotterdamie, która od wielu pokoleń była związana z kościołem remonstranckim; jego matka miała powiązania z Jakubem Arminiusem. Rodzina van der Hoeven charakteryzowała się nie tylko majątkiem, ale także wysokim poziomem wykształcenia i religijnością. Jego ojciec był jednym z liderów opozycji wobec unitarianizującego oraz racjonalistycznego pastora w Rotterdamie.

Studia teologiczne

Studia teologiczne rozpoczął w 1814 roku na Uniwersytecie w Lejdzie, gdzie szybko znalazł się pod wpływem J.H. van der Plama, liberalnego teologa kalwińskiego. W tym czasie ujawnił się także jego talent oratorski. Po ukończeniu studiów, zgodnie z wymaganiami, zapisał się na amsterdamskie seminarium remonstranckie, które niegdyś słynęło z wysokiego poziomu oraz znakomitych teologów, takich jak Filip van Limborch. W pierwszej połowie XIX wieku seminarium znajdowało się w trudnej sytuacji, gdzie dominował racjonalizm teologiczny. W trakcie swoich studiów intensywnie rozwijał swoje umiejętności oratorskie.

Pastor w Rotterdamie

W 1819 roku został mianowany pastorem remonstranckim w Oude Wetering, ale już w 1820 roku jego rodzinna parafia w Rotterdamie powołała go na trzeciego (i najmłodszego) pastora. W momencie rozpoczęcia pracy w tej parafii liczyła ona zaledwie 814 wiernych, co stanowiło spadek o 100 w ciągu 20 lat i ponad 6000 w ciągu 100 lat.

Odrzucając teologię racjonalistyczną i opowiadając się za szerokim, liberalnym chrześcijaństwem, szybko stał się najpopularniejszym kaznodzieją w mieście. Mimo że jego teologia spotykała się z niechęcią ze strony starszych kolegów, na jego kazania przychodziły tłumy, często z innych miast, co zmusiło radę parafialną do wprowadzenia przepisów porządkowych, np. co robić, gdy wszystkie miejsca siedzące były zajęte, a przed kościołem wciąż gromadziły się tłumy chętnych do wejścia.

Dzięki jego kazaniom, które były publikowane w prasie, wiele osób z holenderskiego życia intelektualnego początku XIX wieku związało się z kościołem remonstranckim. Gdy odszedł z funkcji pastora w Rotterdamie, jego parafia liczyła już ponad 1200 osób.

Teolog i lider kościoła remonstranckiego

Doceniając jego umiejętności krasomówcze, kościół mianował go profesorem teologii w Seminarium w Amsterdamie w 1827 roku. Przez 30 lat wykładów Amorie van der Hoeven wpłynął nie tylko na kolejne pokolenia remonstranckich duchownych, ale także na losy swojego kościoła.

Jego erudycja, umiejętności towarzyskie i głęboka pobożność przyczyniły się do jego popularności. Udało mu się uwolnić remonstrantów z teologicznej i politycznej izolacji, w jakiej znajdowali się na końcu XVIII wieku, kiedy dominował wśród nich racjonalizm i radykalny republikanizm. Remonstranci zaczęli być postrzegani jako liberalni, niedogmatyczni chrześcijanie, którzy stanowili alternatywę dla wciąż konserwatywnego (choć zmieniającego się) Holenderskiego Kościoła Reformowanego. Zaczęli ponownie angażować się w politykę; kilka lat później premierem Niderlandów został krewny Amorie van der Hoeven, Jan van Heemskerk (1818-1897). Ważnym momentem była sytuacja, kiedy w 1820 roku Amorie van der Hoeven wygłosił kazanie przed królem Niderlandów, Wilhelmem Orańskim, nawiązując do ich rodzinnych koligacji i historii swojego kościoła, zauważając: „oto siostrzeniec Arminiusa wygłasza kazanie przed siostrzeńcem Maurycego Orańskiego.”

Choć sam niewiele publikował, miał ogromny wpływ na swoich studentów poprzez kazania (które wygłaszał z pamięci) oraz wykłady, które jego biograf określił jako „ireniczne, praktyczne i przede wszystkim biblijne.” W jego teologii chrześcijanie zjednoczą się pewnego dnia w jeden „ewangelicko-katolicki” kościół, który nie będzie wymagał wiary w zbędne dogmaty. W uznaniu jego osiągnięć otrzymał doktoraty honoris causa z teologii od Uniwersytetu w Groningen (1828) oraz Uniwersytetu w Lejdzie (1828). Pod koniec swojego życia uznawany był za jednego z najwybitniejszych oratorów w Niderlandach.

Brak publikacji teologicznych spowodował, że nie założył własnej szkoły teologicznej, a jeden z historyków określił go jako „Wielkiego człowieka krótkiej chwili.” Po śmierci ukochanego syna w 1848 roku doświadczył załamania psychicznego i coraz bardziej ograniczał swoją działalność publiczną oraz pedagogiczną. Śmierć córki Marii (1827-1854) była dla niego kolejnym bolesnym ciosem, który zmusił go do udania się do kurortu. Zmarł w drodze do Szwajcarii.

Rodzina

Abraham Amorie van der Hoeven był dwukrotnie żonaty. Po raz pierwszy poślubił w 1820 roku Agathę Stuart (1795-1835), córkę remonstranckiego pastora w Utrechcie oraz profesora w Seminarium Remonstranckim w Amsterdamie. Z tego małżeństwa miał dziewięcioro dzieci, w tym:

Abraham Amorie van der Hoeven Młodszy (1821-1848), który podobnie jak ojciec został pastorem remonstranckim w Boskoop i Utrechcie (od 1845). Był jednym z pierwszych niderlandzkich uczniów Schleiermachera. Zmarł młodo na gruźlicę i nie ożenił się.
Martinus Amorie van der Hoeven (1824-1868), adwokat oraz profesor prawa rzymskiego, który interesował się teologią, pozostał bezżenny.
Jan Amorie van der Hoeven (1825-1877), konsul Królestwa Niderlandów w Kantonie w latach 1855-1866.
Herman Agatho Amorie van der Hoeven (1829-1897), prawnik w Holenderskiej Indonezji, który po powrocie do Niderlandów przeszedł na katolicyzm w 1869 roku, co wywołało duży oddźwięk w prasie; w latach 1875-1885 zasiadał w parlamencie.

Po raz drugi ożenił się w 1837 roku z Jakobą Burer (1801-1889). Z tego małżeństwa doczekał się dwójki dzieci, z których tylko córka dożyła dorosłego wieku.

Rodzina van der Hoeven, wywodząca się z remonstranckiego kręgu, wydała w XIX wieku wielu przedstawicieli życia politycznego i kulturalnego w Niderlandach.