Abradates i Panthea

Poemat Abradates i Panthea to dzieło angielskiego poety romantycznego Edwina Atherstone’a, który zyskał uznanie dzięki swoim rozbudowanym eposom bohaterskim.

Charakterystyka ogólna

Utwór Abradates i Panthea został opublikowany w 1821 roku w tym samym tomie co Ostatnie dni Herkulanum, wydanym przez londyńską oficynę Baldwin, Cradock and Joy. W porównaniu do monumentalnych eposów Atherstone’a, ten utwór jest stosunkowo krótki, liczy bowiem 34 strony. Dla porównania, Upadek Niniwy zajmuje blisko 640 stron w dwóch tomach.

Źródło

Atherstone inspirował się historią Abradatasa, władcy Suzjany, i Panthei, zaczerpniętą z Żywota Cyrusa Wielkiego autorstwa greckiego historyka Ksenofonta, co zostało zaznaczone we wstępie. Zgodnie z tym przekazem, Panthea, żona Abradatesa, o niezwykłej urodzie, została uprowadzona przez króla Cyrusa. Wbrew normom epoki, które pozwalały zwycięzcom na dowolne traktowanie jeńców, Cyrus okazał jej szacunek. Gdy Abradates dowiedział się o tym, z wdzięczności postanowił wspierać Cyrusa w walce z Croesusem, prowadząc oddział rydwanów wyposażonych w kosy do ścinania piechurów. W trakcie bitwy, która miała miejsce w dolinie Thymbra, Abradates zginął. Na wieść o jego śmierci Panthea popełniła samobójstwo, przebijając się sztyletem. Cyrus wzniósł dla zmarłych małżonków okazały grobowiec.

Historia Abradatesa i Panthei jest jednym z klasycznych tematów literackich. Wzmiankował o niej Geoffrey Chaucer w Opowieściach kanterberyjskich. Zachował się również anonimowy dramat elżbietański The Wars of Cyrus, którego bohaterami są Abradates i Panthea. Claude Guerin de la Dorouviere opublikował tragedię o Panthei w 1608 roku. John Bowdler napisał poemat zatytułowany Abradates and Panthea, a Sophia Burrell stworzyła utwór The Thymbriad. W 1808 roku John Edwards również przedstawił swoją wersję tej antycznej legendy. Ponadto, historia Abradatesa i Panthei została opowiedziana w tragedii Henry’ego Montague Grovera pt. Socrates, a dramatic poem.

Forma

Poemat Abradates i Panthea został napisany w wierszu białym, zwanym blank verse, czyli nierymowanym pentametrem jambicznym. Jest to dziesięciozgłoskowiec, w którym akcenty padają na parzyste sylaby. Ten rodzaj wiersza jest najczęściej stosowanym schematem metrycznym w literaturze angielskiej i został wprowadzony w XVI wieku przez Henry’ego Howarda, hrabiego Surrey. Był on podstawowym wzorcem wersyfikacyjnym dramaturgii elżbietańskiej, wykorzystywanym przez takich autorów jak Thomas Kyd, Christopher Marlowe oraz William Szekspir. W epice angielskiej blank verse zyskał na znaczeniu, gdy John Milton użył go w Raju utraconym.

’Twas on the morning of that fateful day

When Cyrus met on Thymbra’s spacious plain

The mighty host by wealthy Croesus led.–

Awful the hour when through the expectant camp

The word was given to harness for the fight

For warlike was the foe; four hundred times

A thousand was his strength; in horsemen strong,

And strong in Egypt’s yet unconquer’d bands;–

Edwin Atherstone stosował białe wiersze w swoich największych dziełach, takich jak Upadek Niniwy i Izrael w Egipcie, a także wzbogacał je o aliterację, czyli zestawianie słów zaczynających się od tej samej litery.

How the swift horses spurn the scattering earth

He stoops and smites the steeds

From side to side it swings: – rises – and sinks

W niektórych przypadkach stosowanie aliteracji obejmuje kilka wersów: Oh, then his soul/Sinks in him; and the stiffing sob, that tells/The breaking heart, is heard as slow again/He trembles on his way.

Treść

Utwór otwiera się w tradycyjny sposób epicki, czyli in medias res, w momencie kluczowym, w poranek dnia, w którym rozegrała się wielka bitwa. Przedakcję autor streszcza w kolejnym akapicie.

There was a prince, whose wife in former war

Was captive made by Cyrus;–and her charms

Exceeded those of woman;–yet her mind

Was fairer than her beauty; and her soul

Grew to her husband.–Cyrus saw, but scorn’d

Such loveliness and virtue by a touch

Unhallow’d to pollute; and when her lord

Knew this forbearance, smit with gratitude,

To Cyrus with his forces he repair’d

And vow’d eternal friendship:–and that vow

Till death he kept.

Opis starcia przedstawiony jest z perspektywy Panthei, która z daleka obserwuje szarżę rydwanów. Śmierć Abradatesa jest ukazana w prostych słowach.

Then headlong to the earth, with dreadful crash,

Chariot and charioteer are overthrown,

Never again to rise.

W poemacie Atherstone’a nie ma wzmianki o tym, że bohaterka zadała sobie śmiertelny cios. Gdy tragarze przychodzą, by zabrać Pantheę do jej namiotu, okazuje się, że jest martwa.

And standing nigh the palanquin is seen,

Whose sturdy bearers with dejected look

Wait their loved mistress to her tent to bear.

Gently the mutilated corse they move:

Gently, the lovely mourner from the earth

They raise; but she is icy cold–her limbs–

Her beauteous, pliant limbs are stiffening:–still

Her azure eye is fix’d upon the earth;

But is there animation in it?–No!

Panthea was no more!–

W Abradatesie i Panthei Atherstone po raz pierwszy sięgnął po tematykę batalistyczną, która później pojawi się w Upadku Niniwy.

The circling wheels moved on;–

From the bright scythes thick flashing lightnings came:–

The hollow beat of the coursers’ hoofs no more

Sounded upon the ear:–the glittering car

Grew every moment less:–amid the hosts

Of chariots and of horsemen soon it mix’d.

Opisy walki, dzięki zastosowaniu krótkich zdań i przerzutni, są plastyczne i dynamiczne:

Where–where is Abradates?–only him

Seeks she amid the hosts.–What sees she now?

She sees from far the lofty chariots whirl:–

She hears faint distant shoutings:–sure his plume,

His purple plume is there!–’tis lost again–

Again it gleams–and fades:–sure ’tis his voice

So clear and strong that cheers the fierce attack!–

W opozycji do przedstawienia walki, ukazany jest obraz pobojowiska, po którym z pochodniami chodzą kobiety, poszukujące swoich mężów, ukochanych, ojców i braci.

Along the plain

Quick moving torches glance:–light female forms

With hurried step are seeking through the field

Husbands or lovers–fathers–brothers lost:–

Poemat kończy się informacją o wzniesieniu przez Cyrusa monumentalnego nagrobka dla Abradatesa i Panthei:

In Thymbra’s vast

And silent vale, a monumental pile

Told to the gazing traveller, that a king,

And beauteous queen, there in each other’s arms

Slept their last sleep:–the bravest he of men,

And she of women loveliest. Their names

Were–Abradates and Panthea.

Opinia krytyki

Debiutancki tomik Edwina Atherstone’a został poddany recenzji w The New Monthly Magazine and Literary Journal. Anonimowy krytyk literacki napisał: The Abradates and Panthea is a free and elegant version of the celebrated tale of these princely lovers, whose sad fate is so beautifully related by Xenophon. Wyraził również uznanie dla samego poety, mając nadzieję, że rozwinie swój talent w kolejnych, bardziej ambitnych dziełach: We shall be very glad to meet with this author again, and to see his fine powers employed on more genial themes. Utwory poety zostały zauważone także przez The London Magazine. Omawiając Ostatnie dni Herkulanum, recenzent stwierdził: There are passages, both in this poem and in that of Abradates and Panthea, which follows it, of fine and exquisite description, jednak tym razem krytyk zarzucał poecie przesadne eksponowanie drastycznych obrazów okropnych ran i poturbowanych ciał.