Aborygeni tajwańscy
Aborygeni tajwańscy (chiń. 原住民; pinyin yuánzhùmín) to rdzenna ludność Tajwanu. Republika Chińska oficjalnie uznaje 16 grup aborygeńskich: Ami, Atayal, Bunun, Hla’alua, Kanakanavu, Kavalan, Paiwan, Puyuma, Rukai, Saisiyat, Sakizaya, Sediq, Thao, Truku, Tsou oraz Yami. Posługują się językami tajwańskimi, które należą do rodziny języków austronezyjskich.
Historia
Do 1624 roku, kiedy to Holendrzy założyli swoją kolonię na Tajwanie, Aborygeni stanowili główną ludność wyspy. Na jej zachodnim wybrzeżu zaczęli pojawiać się Chińczycy, głównie z Fujianu, jednak nie osiedlali się tam w dużych liczbach. Większość z nich zajmowała się rybactwem lub handlem z Aborygenami, którzy sprzedawali im lokalne produkty, w szczególności leśne. W tym czasie Aborygeni byli postrzegani jako niebezpieczni barbarzyńcy, co skutkowało brakiem prób ich intensywnej akulturacji ze strony Chińczyków. Sytuacja uległa zmianie wraz z przybyciem Holendrów, którzy z jednej strony podejmowali próby chrystianizacji Aborygenów, a z drugiej sprowadzili na wyspę ponad 30 tys. Chińczyków, aby rozwijać intensywną produkcję rolną (Aborygeni korzystali z prostych metod uprawy wypaleniskowej) i pełnili rolę pośredników w handlu oraz opodatkowaniu Aborygenów. Polityka kolonialna doprowadziła do licznych powstań, które Holendrzy tłumili przy pomocy siły militarnej i sojuszy: z Aborygenami przeciw Chińczykom oraz z Chińczykami przeciw Aborygenom.
Populacja tajwańskich Aborygenów została znacznie zredukowana w wyniku powstań antyholenderskich, a później antychińskich. Chińczycy nazywali Aborygenów zamieszkujących zachodnią część wyspy Pingpuzu (chiń. 平埔族; dosł. „ludy nizin”) lub Aborygenami Nizinnymi, a tych z wschodniej, górskiej części – Gaoshanzu (chiń. 高山; pinyin Gāoshān; dosł. „ludy gór”) lub Aborygenami Górskimi. Tylko te grupy, które wyemigrowały w góry lub pierwotnie w nich mieszkały, nie poddały się sinizacji, dlatego termin „Gaoshan” stał się synonimem „aborygena” i jest nadal używany. Po zajęciu Tajwanu przez Japończyków w 1895 roku Aborygeni byli prześladowani jako „ludność dzika”. Po przejęciu władzy przez Kuomintang w 1949 roku, aż do lat 90. XX wieku, prowadzono przymusową sinizację Aborygenów.
Aborygeni posiadają 8 przedstawicieli w tajwańskim parlamencie.
Demografia i rozmieszczenie Aborygenów
Populacja Aborygenów w latach 1995–2016.
Kultura
Aborygeni tajwańscy pierwotnie nie posługiwali się pismem, lecz używali systemu węzłów do zapisywania najważniejszych wydarzeń historycznych. Żyją w wiejskich wspólnotach, mają organizację rodową i plemienną. Uprawiają rolnictwo (na nawadnianych polach tarasowych) oraz zajmują się myślistwem. W ich kulturze znaczącą rolę odgrywa wąż (na różnych przedstawieniach artystycznych można spotkać istoty o ludzkich głowach i wężowych ciałach).
Religia
Pierwotnie Aborygeni byli animistami, a część z nich czciła totemy, najczęściej przedstawiające węże. W przeszłości Aborygeni tajwańscy praktykowali również łowienie głów, które przechowywali.
W okresie rządów dynastii Qing niektórzy Aborygeni przyjęli buddyzm.
Obecnie około 70% tajwańskich Aborygenów wyznaje chrześcijaństwo (głównie katolicyzm i prezbiterianizm), co jest efektem chrystianizacji przeprowadzonej w XIX wieku.
Język
Kiedyś Aborygeni tajwańscy posługiwali się jedynie językami tajwańskimi z grupy języków austronezyjskich. Współcześnie wiele z tych języków już wymarło, co w znacznym stopniu zawdzięczają polityce sinizacji prowadzonej za rządów Czang Kaj-szeka, kiedy to w 1953 roku narzucono im standardowy język mandaryński. Dopiero w ostatnich latach języki tajwańskie zaczęły być wprowadzane do systemu edukacji.
Obecnie około 200 tys. Aborygenów posługuje się językami tajwańskimi.
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
Li Yih-yuan. Four Hundred Years of Ethnic Relations in Taiwan. „New Asia Academic Bulletin”. 8, s. 103–115, 1989. Institute of Ethnology, Academia Sinica. (ang.).
Obyczaje, ludy, języki świata. Encyklopedia PWN. Warszawa: PWN, 2006. Brak numerów stron w książce.
Ewa Zajdler: Niechińskie języki Tajwanu. Warszawa: Dialog, 2000. Brak numerów stron w książce.