Abonament radiowo-telewizyjny
Abonament radiowo-telewizyjny (abonament rtv) to opłata, której celem jest wspieranie realizacji misji publicznej przez telewizję i radio. Oprócz finansowania z budżetu państwa, czyli dotacji rządowych, jest to najczęściej stosowany sposób finansowania mediów publicznych w Europie.
W Polsce, opłaty abonamentowe są naliczane na podstawie posiadania odbiornika radiofonicznego lub telewizyjnego. Zgodnie z polskim prawem, abonament jest pobierany za korzystanie z tych urządzeń, przy założeniu, że osoba posiadająca odbiornik, który może natychmiast odbierać programy, rzeczywiście z niego korzysta.
Luksemburg
W Luksemburgu nigdy nie wprowadzono abonamentu RTV, mimo że funkcjonuje tam nadawca publiczny – RTL (Radio Télévision Luxembourg, RTL Télé Lëtzebuerg). Telewizja ta nie jest jednak publiczną własnością, a rząd nie ma wpływu na treści, które są emitowane.
Polska
W Polsce obowiązek płacenia abonamentu wynika z przepisów prawnych, w tym z ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji oraz ustawy z dnia 21 kwietnia 2005 r. o opłatach abonamentowych. Wysokość abonamentu RTV ustala Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, a ściąganiem tych opłat zajmuje się Poczta Polska.
W 2024 roku ściągalność abonamentu w Polsce wynosiła około 45%. Z danych KRRiT wynika, że w latach 2001–2011 występowała tendencja spadkowa. Przykładowo, w 2001 roku w Małopolsce terminowo wpłacono około 2,1 mln zł, podczas gdy w 2012 roku kwota ta spadła do 563 tys. zł. W tym samym roku odnotowano niewielki wzrost ściągalności, według Poczty Polskiej, głównie dzięki zwiększeniu uprawnień do egzekucji.
Kwestia legalności abonamentu w Polsce budzi kontrowersje. Niektórzy prawnicy, w tym z Kancelarii Prawnej Media oraz współpracujący z serwisem Bezprawnik.pl, twierdzą, że Poczta Polska często bezprawnie domaga się zapłaty od wybranych abonentów, powołując się na niedopełnienie obowiązku informowania o nadaniu indywidualnych numerów identyfikacyjnych w latach 2007–2008. W efekcie wielu właścicieli nie miało możliwości wyrejestrowania swoich urządzeń RTV. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Transportu z 25 września 2007 roku, operator publiczny miał obowiązek w ciągu roku od wprowadzenia rozporządzenia nadać nowe numery identyfikacyjne posiadaczom książeczek opłaty abonamentowej. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, operator nie był zobowiązany do doręczenia takiego zawiadomienia. Abonenci, którzy nie otrzymali informacji o nadaniu numeru, mogli składać reklamacje lub uzyskać informacje w placówkach pocztowych. Po roku dotychczasowe książeczki straciły ważność jako dowody rejestracji odbiorników RTV, jednak nie oznacza to, że same rejestracje straciły ważność – zmieniła się jedynie forma płatności. W internecie krążą sprzeczne informacje, sugerujące, że Poczta Polska nie wywiązuje się z tego obowiązku, co jest nieprawdą. Poczta posiada duplikaty zawiadomień wysłanych w 2008 roku do wszystkich posiadaczy zarejestrowanych odbiorników RTV. Legalność tego postępowania została potwierdzona wyrokami sądów, w tym wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 marca 2010 roku, sygn. akt K 24/08, który uznał zapisy art. 7 ust. 1, 3, 5 i 6 ustawy o opłatach abonamentowych za zgodne z Konstytucją.
W 2023 roku Naczelny Sąd Administracyjny orzekł, że obowiązek płacenia abonamentu RTV dotyczy również użytkowników komputerów, tabletów i telefonów, którzy używają tych urządzeń do odbioru radia i telewizji.
W badaniu przeprowadzonym w 2012 roku, 73% Polaków opowiedziało się za zniesieniem abonamentu. Wyniki badania z 2023 roku wykazały wzrost tej liczby do 80%.
Krytykę abonamentu RTV wyraził także Rzecznik Praw Obywatelskich, Marcin Wiącek, który wysłał apele do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Prezesa Rady Ministrów w sprawie reformy.
W 2024 roku rozpoczęto prace nad nową ustawą medialną, która ma na celu zniesienie abonamentu RTV i wprowadzenie obowiązkowej opłaty powiązanej z podatkiem dochodowym. Zmiany mają wejść w życie najwcześniej w 2026 roku.
Wielka Brytania
W Wielkiej Brytanii abonament radiowy został zniesiony w lutym 1971 roku. Niemniej jednak, koszty kilku stacji radiowych, w tym sieci BBC oraz lokalnych stacji radiowych, są pokrywane w ramach licencji telewizyjnej. Opłata abonamentowa za posiadanie kolorowego odbiornika TV wynosi £145,50 rocznie, natomiast za odbiornik czarno-biały – £49. Można również odbierać lub nagrywać programy na innych urządzeniach, takich jak laptop czy telefon, co wiąże się z taką samą opłatą. Użytkownicy, którzy mają takie urządzenia, ale nie odbierają ani nie nagrywają programów telewizyjnych, powinni zgłosić to do urzędu TV Licensing, który może przeprowadzać kontrole tych użytkowników. Kara za brak licencji, jeśli jest ona wymagana, wynosi do £1000.
Osoby z poważnymi wadami wzroku oraz niewidome mają prawo do 50% zniżki w opłacie licencyjnej. Osoby powyżej 75 roku życia są zwolnione z opłaty licencyjnej i otrzymują licencję bezpłatnie, nawet jeśli mieszkają z młodszymi osobami. Osoby w wieku 74 lat mogą ubiegać się o tymczasową, tańszą licencję, ważną do dnia ich 75. urodzin, po którym to czasie będą całkowicie zwolnione z opłaty.
Jedna licencja obejmuje oglądanie i nagrywanie telewizji w jednym miejscu, na przykład w domu. Jeśli programy telewizyjne są oglądane lub nagrywane w innych lokalizacjach, takich jak samochód czy miejsce pracy, konieczne są dodatkowe licencje.
USA
W Stanach Zjednoczonych Ameryki nie ma obowiązkowego abonamentu radiowo-telewizyjnego ani ustawowych opłat. Publiczne radio reprezentuje Voice of America (Głos Ameryki), a publiczną telewizję – Public Broadcasting Service.
Czechy
W Czechach abonament radiowo-telewizyjny płacą odbiorcy energii elektrycznej. Przepisy czeskie zobowiązują przedsiębiorstwa energetyczne do informowania o przyłączonych odbiorcach energii elektrycznej na żądanie radia i telewizji publicznej. Jednakże sama firma energetyczna nie zajmuje się pobieraniem abonamentu RTV ani zaległych należności.
Finlandia
W Finlandii wprowadzono podatek progresywny. Wysokość opłaty dla gospodarstw domowych wynosi od 50 do 140 Euro, w zależności od dochodów. Firmy są obciążane wyższymi kwotami.
Francja
W Francji najważniejszym źródłem dochodów mediów publicznych jest corocznie rewaloryzowany abonament radiowo-telewizyjny, znany również jako opłata audiowizualna. Oprócz tego, istnieje podatek audiowizualny w wysokości 1,5% lub 3% od wpływów z reklam największych nadawców komercyjnych oraz podatek od obrotów operatorów telekomunikacyjnych wynoszący 0,9%.
Niemcy
W Niemczech każdy lokal mieszkalny jest obciążony jednolitą opłatą radiowo-telewizyjną wynoszącą 18,36 Euro, niezależnie od liczby odbiorników w danym mieszkaniu. Opłata ta obowiązuje także w przypadku braku jakichkolwiek odbiorników w lokalu.