Abgar V Ukkama bar Ma’nu (Czarny)
Abgar V Ukkama bar Ma’nu, znany także jako Czarny, był legendarnym władcą królestwa Osroene, którego stolicą była Edessa. Jego panowanie miało miejsce w latach 4 p.n.e.–7 n.e. oraz 13 n.e.–50 n.e.
Legenda o korespondencji z Jezusem
W historii Abgara V istnieje opowieść o jego korespondencji z Jezusem Chrystusem, która prawdopodobnie powstała w czasach Abgara IX (II/III w.), pierwszego chrześcijańskiego władcy Edessy. Opowieść ta wykazuje znaczący wpływ Diatessaronu. Euzebiusz z Cezarei wspomina w swojej „Historii Kościoła”, że w nieznanych nam archiwach syryjskich w Edessie znalazł list od Abgara V do Jezusa Chrystusa (Historia kościelna I 13). Według św. Euzebiusza, apostoł Tomasz wysłał do Edessy jednego z 72 pierwszych uczniów Chrystusa, Tadeusza, który nosił imię Taddajos lub Addajos. Tadeusz miał uzdrowić Abgara V i nawrócić Syryjczyków.
Kontekst historyczny
Związany z tą korespondencją jest syryjski tekst z przełomu IV i V wieku, znany jako Nauka Addaja. Zgodnie z tym źródłem, Ananiasz, wysłannik Abgara V do Jezusa, wrócił do Osroene z wizerunkiem Chrystusa. Od VI wieku w legendzie o korespondencji Abgara z Chrystusem pojawia się wątek wizerunku Zbawiciela. W późniejszych wersjach legendy, wizerunek ten był płótnem (ręcznikiem), na którym w cudowny sposób odbiło się oblicze Jezusa. Powstałą w ten sposób podobiznę nazywano „ikoną ikon”, wizerunkiem Zbawiciela nie stworzonym ręką – acheiropoietos, znanym jako Mandylion. Od VI wieku w Edessie potwierdzono obecność tego świętego przedmiotu.
Średniowieczne przekazy
W średniowieczu historia kontaktów Abgara z Chrystusem zyskała popularność dzięki tekstowi cesarza Konstantyna Porfirogenety z X wieku pt. Opowieść o wizerunku z Edessy. Tekst ten powstał z okazji translacji mandylionu z Edessy do Konstantynopola w sierpniu 944 roku. Umieszczenie „Opowieści” w zbiorze tekstów liturgicznych Kościoła wschodniego (tzw. synaksarion konstantynopolitański) przyczyniło się do jej szerokiego rozpowszechnienia w Bizancjum oraz na obszarach Słowiańszczyzny wschodniej i południowej. Niezależnie od „Opowieści”, historia Abgara była powtarzana w różnych wersjach w licznych źródłach pisanych, w tym w Złotej Legendzie Jakuba de Voragine.
Podważenie autentyczności
Autentyczność korespondencji między Abgarem V a Chrystusem została podważona przez św. Hieronima (Comm. in Ezech. ad 44, 29-30) oraz św. Augustyna (Contra Faustum manich. 28,4; De consensu Evang. 1, 7, 11). Pod ich wpływem Dekretem Gelazego z VI wieku tekst ten został uznany za apokryficzny.
Treść listów według św. Euzebiusza
Abgar V napisał do Chrystusa:
Chrystus miał odpisać:
Bibliografia
- Jan Maria Szymusiak, Abgar V Ukamma, W: Encyklopedia katolicka, t. 1, Lublin, 1989.
- Marta Tycner-Wolicka: Opowieść o wizerunku z Edessy. Cesarz Konstantyn Porfirogeneta i nieuczyniony ręką wizerunek Chrystusa, Kraków, 2009.