Abel Bet-Maaka
Abel Bet-Maaka, znane również jako Abel, Abel-Maim, Abila, Abilena oraz Abilena Lizaniasza, to starożytne miasto-twierdza zlokalizowane w północnej Palestynie. W okresie hellenistycznym, funkcjonowało jako Abila i zaliczano je do miast Dekapolu. Obecnie utożsamiane jest z Tell Abil, znajdującym się w okolicy Abil el-Kam. Zgodnie z Onomasticon Euzebiusza z Cezarei (32,14–16), miasto usytuowane było około 19 km na wschód od Gadary. Ruiny z czasów rzymskich odkryto w kopcach Tell Abil oraz Tell umm el-Amad. W okolicy wzgórz odnaleziono także pozostałości rzymskiej drogi, co sugeruje, że w mieście znajdowały się takie obiekty jak świątynia, teatr oraz bazylika.
Historia miasta
Nazwy Abel Bet-Maaka, Abel oraz Abel-Maim zostały udokumentowane w Księdze Drugiej Samuela (2 Sm 20,13–18), Księdze Drugiej Kronik (2 Krn 16,4), Księdze Pierwszej Królewskiej (1 Krl 15,20) oraz Księdze Drugiej Królewskiej (2 Krl 15,29). W czasach panowania króla Dawida (XI–X wiek p.n.e.) miasto stało się miejscem schronienia dla Szeby, buntownika przeciwko królowi, który był oblegany przez wodza Joaba. W IX wieku p.n.e., za rządów Baszy, miasto zostało zdobyte przez króla Aramu, Ben-Hadada I. Stulecie później, w okresie rządów Pekacha, fortecę przejął asyryjski władca Tiglat-Pileser III. Po podbojach Aleksandra Wielkiego w IV wieku p.n.e. miasto znane było jako Abila i znalazło się pod wpływami fenickimi, o czym pisali Euzebiusz z Cezarei (Onom., 32,14–16) oraz Stefanos z Bizancjum.
Abila w literaturze
W swojej Historii naturalnej (Hist. nat., V, 4) Pliniusz Starszy nie wymienia Abili wśród miast Dekapolu, natomiast Klaudiusz Ptolemeusz umieścił je na liście miast w swojej Geografii (Geogr., V, 14, 18). Abila była również wymieniana przez Euzebiusza z Cezarei w Onomasticon (32,14–16) oraz w inskrypcji odkrytej podczas wykopalisk w pobliżu Palmiry. W epokach hellenistycznej, rzymskiej i bizantyjskiej Abila pełniła istotną rolę jako ośrodek. Początkowo była częścią królestwa Ptolemeuszy, a w II wieku p.n.e. Antioch III Wielki włączył ją do swojego państwa, co potwierdzają zapisy Polibiusza w Dziejach (V,71; XVI,39) oraz Flawiusza w Dawnych dziejach (XII, 136). W pierwszej połowie I wieku p.n.e. Abilę podbił Aleksander Jannaj, a w połowie tego stulecia miasto zdobył Pompejusz, który następnie nadał mu niepodległość. W Nowym Testamencie miasto wymienione jest przez Łukasza (Łk 3,1) jako Abilena, gdzie rządził tetrarcha Lizaniasz. W czasach panowania Karakalli, miejscowa mennica biła monety z nazwą Seleuciae Abila.
Abila w czasach bizantyjskich
W czasach bizantyjskich Abila stała się stolicą biskupstwa. W koptyjskiej wersji postanowień I soboru nicejskiego pojawia się informacja, że jednym z uczestników był Heliconius. Jordanus brał udział w synodzie antiocheńskim w 445 roku oraz uczestniczył w soborze chalcedońskim w 451 roku. Jan był jednym z sygnatariuszy zbiorowego listu, który biskupi feniccy wysłali w 458 roku do cesarza bizantyjskiego Leona I, protestując przeciwko obaleniu patriarchy Proteriusza z Aleksandrii. Abilena Lizaniasza zachowała status tytularnego biskupstwa w Kościele rzymskokatolickim.
Przypisy
Wszystkie informacje na temat Abili znajdują się w licznych źródłach historycznych oraz archeologicznych, które dostarczają cennych danych na temat tego ważnego ośrodka w historii regionu.
Bibliografia
- Abila Lysaniae, Catholic-Hierarchy.
- Dictionnaire d’Histoire et de Géographie ecclésiastiques, T. 1, Paris 1909.
- Encyklopedia archeologiczna Ziemi Świętej, oprac. A. Negev, Warszawa 2002. ISBN 82-7157-461-4; ISBN 83-7157-461-4.