Abedin Dino (urodzony 5 kwietnia 1843 w Prewezie, zmarł 9 maja 1908 w Konstantynopolu) był politykiem osmańskim oraz albańskim z XIX wieku, pochodzącym z Czamów (Albańczyków z Epiru). Był jednym z założycieli Ligi Prizreńskiej, działaczem albańskiego odrodzenia narodowego oraz poetą.
Pochodzenie
Abedin Dino przyszedł na świat w Prewezie, w regionie Epiru (Grecja). Pochodził z zamożnej, szanowanej i arystokratycznej rodziny Dino, posiadającej ziemie w okolicach Prewezy (wieś Lura, Çaprazli, Strevinë i inne). Członkowie rodu zajmowali się rolnictwem, handlem oraz transportem morskim. Pełnili liczne funkcje w lokalnej administracji oraz wojsku. Abedin był synem Ahmeta Dino (1785-1849), generała osmańskiego, który brał udział w zdobyciu Egiptu przez Muhammada Alego (Albańczyka z pochodzenia) oraz w powstaniu pod wodzą Zenela Gjoleki w 1847 roku, w czasach Tanzimatu; jego matką była Saliha Çapari.
Abedin Dino otrzymał staranne wykształcenie, kończąc renomowane gimnazjum Zosimaia w Janinie, a następnie studiując na Sorbonie. Znał wiele języków, w tym albański, dimotiki, turecki, grekę klasyczną, łacinę, włoski, francuski, arabski oraz perski.
Kariera
Od 1864 roku Abedin Dino mieszkał w Stambule, gdzie pełnił rolę adiutanta w gwardii sułtańskiej, co w tamtych czasach sprzyjało rozwojowi kariery politycznej. Zyskał wiedzę z zakresu wojskowości, administracji oraz kultury.
Na początku swojej kariery został zastępcą prefekta Prewezy, a później prefektem okręgu Arta. Pełnił również wysokie stanowiska administracyjne w Izmire, był burmistrzem Sofii, walim Tekfürdağı (nad Morzem Marmara) oraz Warny. W 1871 roku objął stanowisko komisarza giełdy w Stambule, które zajmował przez pięć lat.
Jako zwolennik Midhata Paszy i Młodych Osmanów, uczestniczył w tworzeniu pierwszej tureckiej konstytucji (Kanun-ı Esasî), wprowadzonej w 1876 roku pod wpływem polityków młodoosmańskich.
Działalność patriotyczna
Po zniesieniu konstytucji przez sułtana Abdul Hamida II, Abedin Dino, mimo zajmowanych ważnych stanowisk, zaangażował się w ruch niepodległościowy.
W lutym 1878 roku rząd grecki zorganizował wyprawę dużego oddziału 600 ochotników, zwanych Epirotami, dowodzonych przez oficerów z greckiej wyspy Korfu, który wylądował 12 lutego 1878 roku w pobliżu Sarandy. Oczekiwał, że grecka flaga zainspiruje lokalną ludność do zbrojnego powstania przeciwko Turkom. Oddział zajął Sarandę oraz kilka pobliskich miejscowości, ale lokalna ludność, głównie albańska, wystąpiła przeciwko Grekom. Abedin Dino, jako dowódca operacji, wraz z bratem Veselinem, zmusił siły greckie do wycofania się 23 lutego 1878 roku, ponosząc przy tym znaczne straty.
W 1878 roku występował jako przedstawiciel Ligi z Prizrenu w Czamerii. Działając w jej imieniu, ustanowił lokalne władze w Janinie. Na Kongresie Berlińskim w 1878 roku wysłał memorandum z żądaniem zachowania integralności terytorialnej Albanii w ramach Turcji, aby przeciwdziałać przyznaniu Epiru Grecji. 1 listopada 1878 roku Abedin Dino, wraz z innymi (głównie muzułmańskimi) delegatami, złożył w Stambule rezolucję do rządu tureckiego o utworzenie autonomicznego wilajetu albańskiego, który obejmowałby także Janinę. W obliczu presji greckiej na przyłączenie Epiru oraz Czamerii, tj. terenów zamieszkanych przez albańskich Czamów, 11 stycznia 1879 roku w domu Dino odbyło się zgromadzenie albańskich delegatów, którzy później wzięli udział w konferencji w Prewezie, rozpoczynającej się 6 lutego 1879 roku, w celu ustalenia granic. Dzięki determinacji Abedina, Czameria pozostała w granicach Turcji, co zostało nagrodzone przez Turcję nadaniem mu tytułu paszy. W marcu 1879 roku wziął udział w delegacji albańskiej (z Abdylem Frashërim) do pięciu stolic wielkich mocarstw: Rzymu, Paryża, Londynu, Berlina i Wiednia. Rosja, wspierająca prawosławne Grecję i Serbię, nie została odwiedzona, ponieważ była przeciwnikiem Turcji. 10 czerwca 1880 roku Abedin Dino został mianowany ministrem spraw zagranicznych Turcji, jednak szybko zrezygnował, nie godząc się na ustępstwa wobec Grecji, a sułtan Abd-ul-Hamid II prowadził politykę bardziej ugodową w dążeniu do dobrych relacji z mocarstwami zachodnimi.
W tym czasie trwała walka Albańczyków o pełną niezależność od Turcji. W 1881 roku, po zajęciu Ulcinja przez powstańców albańskich, przeznaczonego przez Kongres Berliński dla Czarnogóry, Turcy aresztowali przywódców Ligi Prizreńskiej, w tym Abdyla Frashëriego (któremu wyrok śmierci zamieniono na dożywocie) oraz deportowali niektórych z nich. Albańczycy lojalni wobec Turcji, tacy jak Dino, byli przeciwni całkowitej niezależności Albanii, zdając sobie sprawę z rosnącego zagrożenia ze strony Grecji, Serbii i Czarnogóry. Na mocy porozumienia berlińskiego w 1881 roku Grecja zyskała jedynie okręg Arty.
W późniejszych latach Abedin Dino zajmował różnorodne wysokie stanowiska, m.in. był walim Adenu oraz szefem służby celnej na Dodekanezie (z siedzibą w Rodos). W 1904 roku, na prośbę sułtana, powrócił na stanowisko wezyra (ministra) w rządzie Mehmeda Ferida Paszy, który również był Albańczykiem. W 1906 roku zmarł nagle na wielkim dziedzińcu pałacu sułtańskiego Dolmabahçe. W albańskiej prasie pojawiły się spekulacje o jego otruciu przez sułtana Abd-ul-Hamida II lub rosyjskiego agenta zatrudnionego w pałacu.
Jego syn, Rasih Dino, był współzałożycielem pierwszej albańskiej szkoły w Prewezie, a w 1913 roku przewodniczył albańskiej delegacji, która podpisała układ w Londynie, stanowiący wynik I wojny bałkańskiej i prowadzący do powstania niepodległego państwa albańskiego. Wnuk Ali Dino był założycielem Partii Czamerii i przez dwie kadencje posłem do greckiego parlamentu.
Poeta
Dino był także poetą, napisał m.in. pieśń „Këngë për Shqipërin” (alb. „Piosenka dla Albanii”, 1879), „Të nxiturit e Shqipërisë tuke përpjeturë” (1880), „Poema e Shenjtë” (Poemat świętego, 1884) oraz „Poezje” (1888). Tłumaczył na język albański dzieła XIII-wiecznego sufickiego poety perskiego, Rumiego.
Zobacz też
Czamowie
Przypisy