Abdullah Gül

Abdullah Gül (wym. [abduɫˈɫah ˈɟyl]; urodził się 29 października 1950 w Kayseri) to turecki polityk, ekonomista oraz nauczyciel akademicki, który pełnił funkcję deputowanego, był premierem w latach 2002–2003, a także wicepremierem i ministrem spraw zagranicznych w latach 2003–2007. Od 2007 do 2014 roku pełnił urząd prezydenta Turcji.

Życiorys

Wykształcenie i działalność zawodowa

Abdullah Gül pochodzi z konserwatywnej i tradycjonalistycznej rodziny. Jego ojciec, Ahmet Hamdi Gül, pracował w fabryce samolotów. Gül ukończył szkołę średnią w rodzinnym Kayseri, a w 1974 roku uzyskał dyplom z ekonomii na Uniwersytecie Stambulskim. Był jednym z liderów nacjonalistycznej i islamistycznej organizacji studenckiej MTTB. Po dwóch latach nauki w Anglii na uczelniach w Londynie i Exeter, w 1983 roku obronił doktorat na swojej macierzystej uczelni.

Pracował jako nauczyciel akademicki i brał udział w zakładaniu katedry inżynierii przemysłowej na Uniwersytecie Technicznym w Stambule, który później przekształcono w Uniwersytet Sakarya. W 1983 roku podjął pracę jako ekonomista w Islamskim Banku Rozwoju.

Działalność polityczna do 2002

Abdullah Gül zaangażował się w politykę w ramach islamistycznej Partii Dobrobytu prowadzonej przez Necmettina Erbakana. W 1991 roku po raz pierwszy zdobył mandat posła do Wielkiego Zgromadzenia Narodowego Turcji. W trakcie swojej kadencji pracował w komisji planowania i budżetu oraz był przedstawicielem Turcji w Zgromadzeniu Parlamentarnym Rady Europy. W 1993 roku objął funkcję wiceprzewodniczącego partii. W 1995 roku uzyskał reelekcję i mimo, że jego ugrupowanie znalazło się w opozycji, Gül pracował w komisji spraw zagranicznych. W czerwcu 1996 roku dołączył do nowego gabinetu Erbakana jako minister stanu oraz rzecznik prasowy.

W grudniu 1997 roku, w obliczu delegalizacji Partii Dobrobytu, był jednym z organizatorów Partii Cnoty. W 1999 roku po raz trzeci uzyskał mandat poselski. W 2000 roku ubiegał się o przewodnictwo w tym ugrupowaniu, ale przegrał z Recai Kutanem. Po zdelegalizowaniu Partii Cnoty w 2001 roku, współtworzył Partię Sprawiedliwości i Rozwoju (AKP) z Recepem Tayyipem Erdoğanem, zdobywając wielu zwolenników. Gül został wiceprzewodniczącym nowej partii, której przewodniczącym był były burmistrz Stambułu. Został objęty zarzutami w sprawie fałszowania dokumentów związanych z defraudacją funduszy Partii Dobrobytu, ale immunitet ochronił go przed postępowaniem, które ostatecznie umorzono w 2010 roku.

Działalność polityczna w latach 2002–2007

W wyniku wyborów w listopadzie 2002 roku ponownie zdobył mandat poselski. Wybory te odbyły się w czasie kryzysu politycznego i ekonomicznego, a AKP osiągnęła zdecydowane zwycięstwo, uzyskując większość bezwzględną w parlamencie. 18 listopada 2002 roku objął urząd premiera, ponieważ lider AKP nie mógł pełnić tej funkcji z powodu zakazu. Od początku zapowiedział, że ustąpi na rzecz Recepa Tayyipa Erdoğana. Po zmianie przepisów w marcu 2009 roku Erdoğan z sukcesem wystartował w wyborach uzupełniających. 11 marca 2003 roku Gül podał się do dymisji, kończąc swoją kadencję jako premier 14 marca 2003 roku.

W nowym gabinecie Erdoğana objął stanowisko wicepremiera oraz ministra spraw zagranicznych, które zajmował do sierpnia 2007 roku. Podczas kierowania turecką dyplomacją prowadził negocjacje z Unią Europejską w sprawie rozpoczęcia rozmów akcesyjnych oraz starał się umocnić relacje z Syrią i krajami Kaukazu. W 2007 roku odwiedził Stany Zjednoczone, gdzie spotkał się z prezydentem George’em W. Bushem i Condoleezzą Rice.

Prezydent Turcji (2007–2014)

24 kwietnia 2007 roku Recep Tayyip Erdoğan ogłosił Abdullaha Güla kandydatem AKP w wyborach prezydenckich. Wówczas prezydent był wybierany przez 550-osobowe Wielkie Zgromadzenie Narodowe Turcji, które wymagało 2/3 głosów w dwóch pierwszych turach lub zwykłej większości w trzeciej. Głosowania z 27 kwietnia i 6 maja zostały zbojkotowane przez opozycję, co uniemożliwiło osiągnięcie wymaganego kworum. W związku z zapowiedzią bojkotu trzeciego głosowania Abdullah Gül wycofał swoją kandydaturę, co doprowadziło do odroczenia wyborów z braku kandydatów.

Partia Sprawiedliwości i Rozwoju zorganizowała przedterminowe wybory parlamentarne na 22 lipca 2007 roku, które zakończyły się jej zwycięstwem, zdobywając 341 mandatów. 13 sierpnia 2007 roku Abdullah Gül został ponownie nominowany na kandydata AKP na prezydenta. W dwóch pierwszych turach głosowania z 20 i 24 sierpnia nie zdobył wymaganych 2/3 głosów, jednak w trzeciej turze 28 sierpnia 2007 roku uzyskał 339 na 448 głosów, co zaowocowało jego wyborem na prezydenta Turcji. Tego samego dnia został zaprzysiężony, kończąc pełnienie wszystkich rządowych funkcji.

We wrześniu 2008 roku był pierwszym w historii tureckim prezydentem, który złożył oficjalną wizytę w Armenii, co wywołało protesty domagające się uznania przez Turków ludobójstwa Ormian w trakcie I wojny światowej.

Działalność po prezydenturze

Abdullah Gül sprawował urząd prezydenta do 28 sierpnia 2014 roku. W 2015 roku dołączył do panelu doradczego przy przewodniczącym Islamskiego Banku Rozwoju. W 2018 roku był wymieniany jako potencjalny kandydat opozycji na prezydenta, ale nie uzyskał wystarczającego poparcia i odmówił ubiegania się o ten urząd. W 2020 roku poparł ugrupowanie DEVA, założone przez Ali Babacana.

Życie prywatne

Abdullah Gül jest żonaty z Hayrünnisą Gül i ma dwóch synów oraz córkę.

Odznaczenia i wyróżnienia

Krzyż Wielki Orderu Łaźni (Wielka Brytania, 2008)
Wielki Łańcuch Orderu Infanta Henryka (Portugalia, 2009)
Krzyż Wielki Orderu Zasługi Republiki Włoskiej (2009)
Krzyż Wielki z Łańcuchem i Złotopromienną Gwiazdą Orderu Zasługi (Węgry, 2011)
Kawaler Krzyża Wielkiego Orderu Lwa Niderlandzkiego (Holandia, 2012)
Order Heydəra Əliyeva (Azerbejdżan, 2013)
Order Królewski Serafinów (Szwecja, 2013)
Order „Danaker” (Kirgistan, 2014)
Order Gwiazdy Prezydenta (Turkmenistan, 2013)
Tytuł doktora honoris causa Universitatea Creștină „Dimitrie Cantemir” w Bukareszcie (2008)