Abdallah Mirza – książę Timurydów
Abdallah Mirza, pers. عبدالله میرزا (w źródłach znany jako Mirza Soltan Abdallah Szirazi), urodził się 19 marca 1433 roku w Szirazie i zmarł 22 czerwca 1451 roku w okolicach Samarkandy. Był on księciem z dynastii Timurydów, pełniącym funkcję namiestnika Farsu w latach 1435-1447 oraz władcą Mawarannahru w latach 1450-1451.
Abdallah był synem Ebrahima Soltana oraz Mehr Soltan Chatun, córki Aluczehry. Jego ojciec zmarł, gdy Abdallah miał zaledwie dwa lata, 3 maja 1435 roku. Na mocy decyzji dziadka Abdallaha, Szahrucha (1405-1447), książę objął namiestnictwo Farsu po zmarłym ojcu. W rzeczywistości władzę w jego imieniu sprawował Mohebb-ad-Din Abu-al-Chajr, który odciągał Abdallaha od pieniędzy i wpływów. Nadużycia Mohebb-ad-Dina doprowadziły w roku 1441/1442 do interwencji lokalnych notabli w rządzie centralnym. Szahruch odwołał Mohebb-ad-Dina, jednak ten za pomocą łapówek zdołał wrócić na stanowisko. Prawdopodobnie wrócił do dawnych praktyk, ponieważ wiadomo, że w chwili śmierci Szahrucha przebywał w więzieniu.
Kuzyn Abdallaha, Sultan Muhammad (1447–1452), próbował włączyć Fars do swojego terytorium, oblegając Sziraz w Ramadanie roku 850 (listopad-grudzień 1446). Zrezygnował z oblężenia, gdy usłyszał o nadchodzącym Szahruchu. Po śmierci Szahrucha 12 marca 1447 roku Sultan Muhammad ponownie zaatakował Fars i pokonał armię Abdallaha w pobliżu Szirazu 5 października 1447 roku. Abdallah uciekł do Istachru, a Sultan Muhammad zajął Sziraz. Pozbawiony wsparcia Abdallah udał się do Heratu, gdzie po śmierci Szahrucha władzę sprawował Ala ad-Daula (1447–1448). Gdy Ala ad-Daula został zaatakowany przez Uług Bega (1409-1449), Abdallah przeszedł na stronę Uług Bega, który pozostawał w dobrych stosunkach z jego ojcem. Niektóre źródła sugerują, że Uług Beg obiecał Abdallahowi namiestnictwo Chorasanu, jednak w obliczu wojny domowej nie był skory do spełnienia tej obietnicy. Uług Beg pozostawił Abdallaha oraz swojego syna Abd al-Latifa jako swoich przedstawicieli w Bastamie i Astarabadzie. Kiedy Uług Beg wrócił do Mawarannahru, Abdallah dołączył do niego, co sprawiło, że nie brał udziału w spisku Abd al-Latifa przeciwko własnemu ojcu i został wzięty do niewoli w trakcie walk pomiędzy ich armiami. Abd al-Latif jednak natychmiast go uwolnił.
Po zamachu, w wyniku którego zamordowano Abd al-Latifa 8 maja 1450 roku, natychmiast wezwano Abdallaha do przejęcia władzy. Nie jest jasne, jak zyskał ich zaufanie, jednak wydaje się, że cieszył się poparciem przede wszystkim tradycyjnych tureckich i mongolskich wodzów w Samarkandzie, którzy uznawali wnuków Szahrucha w Heracie i Iranie za zbyt odległych pretendujących do tronu. Monety Abdallaha wskazują, że dążył do zdobycia władzy nad wszystkimi Timurydami jako chan wszystkich tradycyjnych czagatajskich terytoriów. Mimo to, jego władza nie była uznawana poza Mawarannahrem. Abdallah dążył do sprawiedliwego rządzenia, jednak szybko został zdominowany przez emirów z Szirazu, którzy byli przyzwyczajeni do rządów małoletniego namiestnika. W Szirazie całkowitą władzę zmonopolizował Mohebb-ad-Din. Emirzy Abdallaha postanowili nie dopuścić do utraty wpływów. Gdy Abdallah powierzył jednego z emirów Uług Bega, Ibrahima ibn Ejegü Temüra, nadzór nad swoimi finansami, emirzy z Szirazu doprowadzili do jego uwięzienia pod zarzutem faworyzowania syna Uług Bega, Abd ar-Rahmana, a następnie obaj zostali zamordowani. Na wieść o tym wielu ważnych emirów Uług Bega uciekło do Chorasanu. Wkrótce o tych ucieczkach dowiedział się wnuk Miranszaha (1405-1408), Abu Sa’id (1451-1469), który starał się o poparcie w rejonie Buchary, również pokrzywdzonym przez politykę emirów z Szirazu. Abu Sa’id poniósł porażkę podczas pierwszej próby ataku na Abdallaha, jednak nadużycia jego emirów, w tym wymuszenia podatkowe głównego wezyra Chodży Ata Allaha Sziraziego, powodowały, że stopniowo tracił on poparcie w regionie. Wielu jego emirów przeszło na stronę Abu Sa’ida, który dodatkowo zdołał uzyskać wsparcie ze strony chana Uzbeków, Abu al-Chajra (1428-1468). 22 czerwca 1451 roku połączone siły Abu Sa’ida i Uzbeków odniosły łatwe zwycięstwo nad armią Abdallaha w pobliżu Samarkandy, a Abdallah został wzięty do niewoli i stracony na rozkaz swojego kuzyna.
Przypisy
Bibliografia
C. P. Haase: ʿABDALLĀH B. EBRĀHĪM. Encyclopaedia Iranica. [dostęp 2017-04-18]. (ang.).
Beatrice Forbes Manz: Power, Politics and Religion in Timurid Iran. Cambridge: Cambridge University Press, 2007. ISBN 0-521-86547-6.