Abd Rabbuh Mansur Hadi (arab. عبد ربه منصور هادي, ur. 1 września 1945 w prowincji Abjan) to jemeński polityk oraz wojskowy, który pełnił funkcję wiceprezydenta Jemenu od 1994 do 2012 roku, a także dwukrotnie sprawował obowiązki głowy państwa w zastępstwie prezydenta Alego Abd Allaha Saliha (od 4 czerwca do 23 września 2011 oraz od 23 listopada 2011 do 25 lutego 2012). W latach 2012–2022 był prezydentem Jemenu.
Życiorys
Abd Rabbuh Mansur Hadi przyszedł na świat w 1945 roku w Zakin, w prowincji Abjan, wówczas należącej do Protektoratu Adeńskiego. Po rozpoczęciu służby wojskowej ukończył szkolenie z zakresu taktyki w Wielkiej Brytanii. Po uzyskaniu przez Jemen niepodległości, przez cztery lata kontynuował edukację wojskową w ZSRR. W 1994 roku przez krótki czas pełnił funkcję ministra obrony.
W armii zdobył stopień generała dywizji. 3 października 1994 roku objął urząd wiceprezydenta Jemenu u boku prezydenta Alego Abd Allaha Saliha. Należy do prezydenckiej partii Generalny Kongres Ludowy.
Plan transferu władzy w ręce wiceprezydenta
Pod koniec stycznia 2011 roku w Jemenie miały miejsce masowe protesty przeciwko polityce prezydenta Saliha. Demonstracje zyskiwały na sile, a wśród kluczowych żądań znalazła się natychmiastowa rezygnacja prezydenta. W celu zakończenia kryzysu, 10 kwietnia 2011 roku Rada Współpracy Zatoki Perskiej (GCC) zaproponowała plan polityczny, który przewidywał ustąpienie Saliha na rzecz wiceprezydenta Mansura Hadiego oraz gwarantował prezydentowi immunitet sądowy. Prezydent Salih zgodził się na tę propozycję, jednak opozycja, skupiona w koalicji Wspólny Front, odrzuciła ją z uwagi na brak ram czasowych dotyczących rezygnacji oraz możliwości uniknięcia przez Saliha odpowiedzialności za jego wcześniejsze działania.
21 kwietnia 2011 roku Rada Współpracy Zatoki Perskiej przedstawiła nową, bardziej szczegółową umowę polityczną, która przewidywała, że Salih ustąpi na rzecz wiceprezydenta Mansura Hadiego w ciągu 30 dni od podpisania umowy oraz powstanie wspólny rząd jedności narodowej z przedstawicielami partii rządzącej i opozycyjnych, na czele z premierem z opozycji. Plan zakładał przeprowadzenie wyborów prezydenckich w ciągu dwóch miesięcy oraz gwarantował immunitet sądowy dla ustępującego prezydenta Salih. Chociaż opozycja początkowo była przeciwna, ostatecznie poparła warunki umowy po uzyskaniu gwarancji jej realizacji ze strony państw GCC, Stanów Zjednoczonych oraz państw europejskich.
30 kwietnia 2011 roku, w dniu planowanego podpisania umowy, do jej zawarcia jednak nie doszło, gdyż prezydent Salih stwierdził, że mógłby podpisać ją jedynie jako przewodniczący Powszechnego Kongresu Ludowego, a nie jako prezydent kraju, co opozycja uznała za naruszenie ustaleń. 22 maja 2011 roku Salih po raz kolejny odmówił podpisania umowy, tłumacząc swoją decyzję nieobecnością liderów opozycji, którzy podpisali plan dzień wcześniej. W efekcie plan nie został zrealizowany, a wiceprezydent Hadi nie przejął władzy na jego mocy.
Przejęcie obowiązków prezydenta
Abd Rabbuh Mansur Hadi objął obowiązki prezydenta Jemenu dopiero 4 czerwca 2011 roku, gdy prezydent Salih udał się do Arabii Saudyjskiej na leczenie po zamachu bombowym na pałac prezydencki, do którego doszło dzień wcześniej. W wyniku wybuchu Salih doznał poparzeń ciała, a w jego klatce piersiowej utknął odłamek granatu. Otoczenie prezydenta zapewniało, że jego nieobecność jest tymczasowa, a po zakończeniu leczenia wróci do kraju. Hadi pełnił obowiązki prezydenta do 23 września 2011 roku, kiedy to Ali Abd Allah Salih powrócił do Jemenu.
23 listopada 2011 roku prezydent Salih podpisał w Rijadzie porozumienie pokojowe wynegocjowane przez Radę Współpracy Zatoki Perskiej, na mocy którego zrzekł się władzy w zamian za przyznanie mu immunitetu sądowego. Zachował jedynie honorowy tytuł prezydenta na okres 90 dni, a całą władzę wykonawczą przekazał w ręce wiceprezydenta. Dokument, podpisany również przez opozycję, gwarantował utworzenie rządu jedności narodowej z premierem z opozycji na czele oraz zorganizowanie wyborów prezydenckich w ciągu 90 dni, w których Hadi miał być jedynym kandydatem, co miało potwierdzić jego mandat społeczny. Nowe władze miały w ciągu dwóch lat opracować projekt nowej konstytucji oraz przeprowadzić wybory parlamentarne i prezydenckie. 26 listopada 2011 roku Hadi wyznaczył datę wyborów prezydenckich na 21 lutego 2012 roku.
Zaprzysiężenie na stanowisku prezydenta
Zgodnie z planem wynegocjowanym przez GCC, 21 lutego 2012 roku w Jemenie odbyły się wybory prezydenckie, w których jedynym kandydatem był Hadi. Przy frekwencji wynoszącej 66% zdobył 99,8% głosów. 25 lutego 2012 roku został zaprzysiężony na nowe stanowisko prezydenta Jemenu. Podczas swojego przemówienia nowy prezydent zobowiązał się do utrzymania jedności kraju, jego niepodległości oraz integralności terytorialnej. Zadeklarował otwartość na dialog z wszystkimi ugrupowaniami politycznymi, co miało na celu poprawę bezpieczeństwa wewnętrznego oraz odbudowę gospodarki. Apelował do obywateli o zjednoczenie się i nowe podejście do przyszłości Jemenu. Obiecał także repatriację uchodźców, którzy zostali zmuszeni do opuszczenia kraju z powodu konfliktów. Zapowiedział kontynuację działań antyterrorystycznych przeciwko al-Kaidzie na południu Jemenu.
27 lutego 2012 roku w pałacu prezydenckim odbyła się ceremonia, podczas której Ali Abd Allah Salih przekazał władzę nowo zaprzysiężonemu prezydentowi. Hadi objął urząd na czas dwuletniej kadencji, po której planowano zorganizowanie nowych wyborów parlamentarnych i prezydenckich.
W marcu 2013 roku rozpoczęły się rozmowy na rzecz narodowego dialogu. Północna część kraju oraz prezydent Hadi promowali model federalny, podczas gdy separatyści z Południa domagali się utworzenia konfederacji. 21 stycznia 2014 roku Narodowe Forum Dialogu przedłużyło kadencję Hadiego o rok oraz zatwierdziło federalizm. Hadi miał nadzorować proces pokojowy w kraju, przekształcenie Jemenu w państwo federalne oraz sporządzenie nowej konstytucji. Federacja Jemenu miała składać się z sześciu regionów (na północy Azal, Saba, Janad i Tahama, a na południu Aden i Hadramaut), z administracyjnym statusem dla stolicy. Prezydent Hadi mógł również wprowadzać zmiany w składzie rządu oraz Szury, wyższej izby parlamentu, co miało służyć konsolidacji kraju po rządach Saliha oraz działalności Al-Ka’idy Półwyspu Arabskiego na terenie Jemenu.
Zamach stanu i wojna domowa
19 sierpnia 2014 roku rebelianci z ruchu Huti rozpoczęli ogólnokrajową ofensywę, sprzeciwiając się polityce wewnętrznej władz. W obliczu przewidywanych protestów i walk, 21 września 2014 roku premier Muhammad Basindawa złożył dymisję swojego rządu. 9 listopada 2014 roku prezydent Hadi powołał nowy rząd, na czele którego stanął bezpartyjny dyplomata Chalid Bahah. To jednak nie uspokoiło nastrojów antyrządowych oraz rozwijającej się rebelii. W styczniu 2015 roku, mimo prób pokojowego zażegnania konfliktu, bojówki Huti zaczęły atakować stolicę kraju – Sanę. 19 stycznia 2015 roku premier Chalid Bahah stał się ofiarą nieudanego zamachu, gdy opuszczał budynek rządowy po spotkaniu z prezydentem. Następnego dnia bojówki zaatakowały i zajęły pałac prezydencki, co zostało uznane za początek zamachu stanu. Prezydent Abd Rabbuh Mansur Hadi ukrył się w swoim domu na przedmieściach, który wkrótce został otoczony, a on sam został pojmany. Doszło do krótkotrwałych rozmów między władzami a dowódcami szyickich bojówek, na mocy których 22 stycznia 2015 roku prezydent Hadi podał się do dymisji. Tego samego dnia zrezygnował także cały rząd Chalida Bahaha. Zgodnie z jemeńską konstytucją, obowiązki głowy państwa powinien był przejąć przewodniczący Izby Reprezentantów Jahja al-Ra’i, jednak parlament zdecydował, że prezydent powinien pozostać na stanowisku do 22 kwietnia 2015 roku, co jednak nie weszło w życie. 6 lutego 2015 roku rebelianci z ruchu Huti ogłosili formalne przejęcie władzy w kraju oraz rozwiązanie parlamentu. Ogłoszono, że kompetencje Izby Reprezentantów przejmuje Rada Rewolucyjna, która w ciągu kilku tygodni wybierze Radę Prezydencką, kolegialną głowę państwa. Społeczność międzynarodowa jednak nie uznała Rady Rewolucyjnej jako legalnego rządu kraju. Niedługo później prezydent opuścił stolicę i udał się na wschód Jemenu, na obszar kontrolowany przez siły rządowe. W marcu 2015 roku międzynarodowa koalicja pod przewodnictwem Arabii Saudyjskiej (Bahrajn, Bangladesz, Egipt, Jordania, Katar, Kuwejt, Maroko, Senegal, Sudan i Zjednoczone Emiraty Arabskie) rozpoczęła zbrojną interwencję w Jemenie, mając na celu obalenie ruchu Huti oraz przywrócenie pełnej władzy rządowi i prezydentowi. 13 kwietnia 2015 roku prezydent Abd Rabbuh Mansur Hadi powołał Chalida Bahaha na stanowisko wiceprezydenta Jemenu.
7 kwietnia 2022 roku ogłosił swoją rezygnację z urzędu prezydenta Jemenu oraz przekazał swoje uprawnienia nowo utworzonej ośmioosobowej Radzie Przywództwa Prezydenckiego, której przewodniczącym został Raszad al-Alimi.
Przypisy