Abd as-Salam Arif

Abd as-Salam Arif

Abd as-Salam Arif (21 marca 1921 – 13 kwietnia 1966) był irackim wojskowym i jednym z liderów ruchu Wolnych Oficerów, który doprowadził do rewolucji irackiej w 1958 roku. Pełnił funkcję wicepremiera w rewolucyjnym rządzie Abd al-Karima Kasima, ale został usunięty z władzy jesienią 1958 roku. Współorganizował zamach stanu w lutym 1963, który obalił rząd Kasima, a po tym wydarzeniu objął stanowisko prezydenta. Zyskał pełnię władzy po kolejnym przewrocie wojskowym w listopadzie tego samego roku, którą sprawował aż do tragicznej śmierci w wypadku śmigłowca w 1966 roku.

Życiorys

Rewolucja 1958

Abd as-Salam Arif był aktywnym członkiem irackiego ruchu Wolnych Oficerów, jednak przed 1956 rokiem nie należał do jego ścisłego kierownictwa, pełniąc rolę oficera w oddziałach irackich stacjonujących w Jordanii. Z biegiem czasu jego rola w ruchu wzrosła i w przeddzień przewrotu wojskowego stał się jednym z jego kluczowych liderów, posiadając w 1958 roku stopień pułkownika.

Wraz z Abd al-Karimem Kasimem, Arif zorganizował przewrót w Iraku w nocy z 13 na 14 lipca 1958 roku. Prawdopodobnie bez konsultacji z partiami, które mogłyby wspierać zamach, sami wybrali datę jego przeprowadzenia. Arif przejął dowództwo 20 Brygady Piechoty, która zajęła strategiczne punkty w Bagdadzie, otaczając pałac królewski oraz dom byłego premiera Nuriego as-Sa’ida. Następnie uczestniczył w zdobyciu radiostacji w Bagdadzie, gdzie ogłosił zwycięstwo armii nad skorumpowaną władzą, narzuconą przez imperialistów. Wkrótce po tym Arif i Kasim wystąpili publicznie, ogłaszając powstanie republiki irackiej oraz nowego rządu.

1958-1963

Po udanej rewolucji Arif został wicepremierem oraz ministrem spraw wewnętrznych, a także zastępcą naczelnego dowódcy irackiej armii. Choć miał powiązania z partią Baas, nie był jej członkiem. W momencie przejęcia władzy ani on, ani żaden inny lider rewolucji nie cieszyli się dużą popularnością w społeczeństwie.

Już wkrótce po proklamacji republiki między Arifem a Kasimem zaczęły występować napięcia. Arif, mimo niższego stopnia, uważał, że jako inicjator działań Wolnych Oficerów powinien być uznawany za przywódcę ruchu. Konflikt zaostrzył się w związku z różnicami w postrzeganiu stosunków z Egiptem i jego liderem Gamalem Abdela Nasera. Arif, będąc zwolennikiem idei zjednoczenia narodów arabskich, otwarcie podkreślał potrzebę przystąpienia Iraku do Zjednoczonej Republiki Arabskiej, podczas gdy Kasim opowiadał się za niezależnością kraju.

Arif publicznie rywalizował z premierem o władzę, podróżując po prowincji w celu zdobycia popularności. W swoich wystąpieniach nawoływał do unii z Egiptem i Syrią, ignorując oficjalne stanowisko rządu. W rezultacie przegrał walkę o władzę, tracąc najpierw stanowisko zastępcy dowódcy sił zbrojnych, a następnie urząd wicepremiera. 12 października 1958 został mianowany ambasadorem w RFN. Po niecałych dwóch miesiącach wrócił do kraju, gdzie został aresztowany. Jego usunięcie z rządu zapoczątkowało proces eliminacji osób związanych z partią Baas. 4 listopada Arif został skazany na karę śmierci za zdradę stanu, a w lutym 1959 Kasim skorzystał z prawa łaski, zamieniając karę na dożywotnie pozbawienie wolności. Jego skazanie wywołało manifestacje poparcia dla rządu, a w niektórych miejscowościach doszło do zamieszek. Arif został zwolniony z więzienia przed lutym 1963 roku.

Luty-listopad 1963

W lutym 1963 roku, Arif, wraz z niezadowolonymi oficerami, wziął udział w zamachu stanu zorganizowanym przez partię Baas, odgrywając w nim kluczową rolę. Z racji młodego wieku i braku doświadczenia polityków Baas, Arif został ogłoszony głową państwa i otrzymał stopień marszałka. Stanął na czele Narodowej Rady Dowództwa Rewolucji, będąc jednym z dwóch członków nienależących do partii Baas. Skład Rady był tajny, a Arif, wspólnie z bratem Abd ar-Rahmanem, stał się kluczową postacią w rządzie. W październiku 1963 roku podjął decyzję o usunięciu z rządu przedstawicieli radykalnego skrzydła Baas, co doprowadziło do nowego zamachu stanu i odsunięcia partii Baas od władzy 18 listopada 1963 roku.

Prezydent Iraku

Po przewrocie Arif zyskał nadzwyczajne prerogatywy, które miały na celu przywrócenie porządku w kraju, a także objął stanowisko naczelnym dowódcą sił zbrojnych. Utworzył nowy rząd złożony ze zwolenników naseryzmu, jednak niektóre z polityk gospodarczych Nasera były przyjmowane z rezerwą. Odsunął polityków partii Baas z rządu oraz dowództwa wojskowego i stworzył jednostkę podległą prezydentowi – Gwardię Republikańską. Choć nadal opowiadał się za unią z Egiptem i współpracą krajów arabskich, jego deklaracje były głównie środkiem do umacniania własnej pozycji.

W maju 1964 roku w Iraku uchwalono tymczasową konstytucję, uznającą własność prywatną za nienaruszalną. W obliczu kryzysu gospodarczego Arif ogłosił nacjonalizację banków oraz 32 firm przemysłowych, co jednak nie przyniosło oczekiwanych rezultatów. Po nieudanych rozmowach z Iraqi Petroleum Company, premier Tahir Jahja stracił stanowisko, a Arif został zastąpiony przez Abd ar-Razzaka, który również został usunięty po odkryciu spisku przeciwko prezydentowi. Kolejnym premierem został Abd ar-Rahman al-Bazzaz, który był całkowicie zależny od Arifa i wprowadził częściowe reformy gospodarcze.

W lutym 1966 roku Arif zawarł zawieszenie broni z kurdyjskimi partyzantami, ale wojna domowa w Iraku wybuchła na nowo wiosną 1965 roku, a rozmowy pokojowe nie zostały wznowione. Kontynuację jego reform przerwała śmierć Abd as-Salama Arifa w wypadku śmigłowca 13 kwietnia 1966 roku. Po jego śmierci współpracownicy postanowili powołać na stanowisko prezydenta jego brata Abd ar-Rahmana.

Przypisy

Bibliografia

• Farouk-Sluglett M., Sluglett P.: Iraq Since 1958. From Revolution to Dictatorship. London & New York: I. B. Tauris, 2003. ISBN 1-86064-622-0. Brak numerów stron w książce
• Jamsheer H. A.: Współczesna historia Iraku. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2007. ISBN 978-83-89899-82-8. Brak numerów stron w książce
• Tripp Ch.: Historia Iraku. Warszawa: Książka i Wiedza, 2009. ISBN 978-83-05-13567-2. Brak numerów stron w książce
• Zdanowski J.: Historia Bliskiego Wschodu w XX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2010. ISBN 978-83-04-05039-6. Brak numerów stron w książce