Abd Allah at-Tall (ar. عبدالله التل; ur. 1918 w Irbidzie, zm. 1973 tamże) był jordańskim wojskowym oraz podpułkownikiem.
Młodość
At-Tall przyszedł na świat w Irbidzie, w północnej części Królestwa Transjordanii. Posiadając zamożnych rodziców, mógł ukończyć studia w Egipcie.
Kariera wojskowa
W 1941 roku, w trakcie II wojny światowej, zaciągnął się do British Army, a rok później przeszedł szkolenie wojskowe na oficera, służąc w rejonie Kanału Sueskiego.
Po zakończeniu wojny wrócił do Transjordanii i rozpoczął służbę w Legionie Arabskim. W marcu 1948 roku awansował na majora i objął dowództwo 6 Regimentu. W trakcie wojny domowej w Mandacie Palestyny jego regiment prowadził działania w rejonie drogi między Hebronem a Betlejem. Dowódca, sir John Bagot Glubb, nakazał mu wycofanie wojsk z terytorium Mandatu Palestyny. 12 maja at-Tall podał, że jego siły zostały ostrzelane przez Żydów z kibucu Kefar Ecjon, co spowodowało, że następnego dnia 6 Regiment Legionu Arabskiego przeprowadził szturm na kibuc. Po ciężkich walkach kibuc został zdobyty, a at-Tall nie powstrzymał swoich żołnierzy, którzy zamordowali niemal wszystkich mieszkańców, łącznie z dziećmi i kobietami (ocalały jedynie 4 osoby). Ciała ofiar zostały zbezczeszczone, a ocalałych żydowskich żołnierzy brutalnie zamordowano. Zabudowania kibucu zrównano z ziemią.
Na początku I wojny izraelsko-arabskiej at-Tall wkroczył do Mandatu Palestyny, stacjonując w rejonie Ramallah. 17 maja otrzymał rozkaz wkroczenia do Jerozolimy i wzięcia udziału w bitwie o Stare Miasto. Wykonał go następnego dnia, szybko przejmując inicjatywę strategiczną. Jego żołnierze systematycznie niszczyli Dzielnicę Żydowską, co zmusiło siły organizacji paramilitarnej Hagana do kapitulacji 28 maja. At-Tall osobiście prowadził negocjacje dotyczące poddania się, gwarantując bezpieczeństwo cywilnym mieszkańcom opuszczającym Stare Miasto w imieniu króla Abd Allaha I. Dzielnica Żydowska została zajęta przez Legion Arabski, a Jordańczycy natychmiast przystąpili do usuwania wszelkich śladów żydowskich w mieście, wysadzając 22 z 27 synagog znajdujących się na Starym Mieście. Pozostałe pięć synagog zburzono w kolejnych latach.
At-Tall chciał natychmiast kontynuować ofensywę na Zachodnią Jerozolimę, jednak został powstrzymany przez dowództwo. Zamiast tego rozpoczął ostrzał artyleryjski, który trwał przez dwa tygodnie. 11 czerwca król Abd Allah I nakazał zawieszenie broni. Tego samego dnia król odwiedził Wschodnią Jerozolimę i awansował at-Talla na podpułkownika. Pod jego dowództwem znajdowały się trzy kompanie piechoty, które stanowiły siły wojskowe Starego Miasta Jerozolimy. W następnych dniach odbyły się spotkania oraz negocjacje at-Talla z izraelskim dowódcą Dawidem Sze’alti’elem, w obecności obserwatorów ONZ. Ustalono linie rozdzielające wojska izraelskie i jordańskie w mieście. 7 lipca osiągnięto porozumienie, według którego Góra Skopus miała stać się strefą zdemilitaryzowaną pod nadzorem międzynarodowych sił UNTSO. Dwa tygodnie później podpisano formalne zawarcie zawieszenia broni w Jerozolimie, jednak rozejm okazał się nietrwały, a warunki były często łamane.
Wojskowy gubernator Jerozolimy
Wielkie zaangażowanie at-Talla w sprawy Starego Miasta Jerozolimy sprawiło, że jego dowódca, sir John Bagot Glubb, wyznaczył go na wojskowego gubernatora Jerozolimy. Zorganizował on szereg spotkań z izraelskim dowódcą Mosze Dajanem, co otworzyło drogę do zawarcia izraelsko-jordańskiego porozumienia o zawieszeniu broni.
W czerwcu 1949 roku at-Tall zrezygnował ze swojego stanowiska, a okoliczności tej rezygnacji są niejasne. Mogły to być protesty przeciwko ustępliwej polityce króla Abd Allaha I lub odmowa awansu na generała brygady, którego Glubb mu odmówił z obawy przed wzrostem popularności at-Talla wśród palestyńskich Arabów. W rezultacie at-Tall opuścił Jerozolimę i wrócił do rodzinnego Irbidu.
Wygnanie
Latem 1949 roku at-Tall nawiązał kontakt z prezydentem Syrii, Husnim az-Za’imem, i wyjechał do Syrii. Jednak 14 sierpnia 1949 roku az-Za’im został obalony i stracony podczas zamachu stanu zorganizowanego przez Samiego al-Hinnawiego. Pod koniec stycznia 1950 roku at-Tall udał się do Egiptu, gdzie zajął się organizowaniem grup partyzanckich atakujących wojska brytyjskie w strefie Kanału Sueskiego. Starał się utrzymywać kontakty z oficerami Legionu Arabskiego, przekonując ich, że król Abd Allah I jest zdrajcą.
Król został zamordowany 20 lipca 1951 roku w meczecie Al-Aksa w Jerozolimie, a przebywający w Egipcie at-Tall został uznany za współwinnego organizacji zamachu i zaocznie skazany na karę śmierci.
Ostatnie lata życia
Dopiero w 1967 roku otrzymał przebaczenie od króla Husajna I i mógł powrócić do kraju, osiedlając się w rodzinnym Irbidzie, gdzie zmarł w 1973 roku.
Przypisy