Abd al-Rahman al-Dżabarti
Abd al-Rahman al-Dżabarti (arab. عبد الرحمن الجبرتي), właściwie Abd ar-Rahman ibn al-Hasan ibn Burhan ad-Din al-Dżabarti, urodził się około 1753 roku i zmarł w 1825 roku w Kairze. Był egipskim kronikarzem oraz historykiem.
O jego życiu nie jest wiadomo zbyt wiele. W zależności od różnych źródeł, uważa się, że przyszedł na świat między 1753 a 1756 rokiem w miejscowości Tell el Gabarti w prowincji Al-Buhajra lub w Kairze. Po uzyskaniu tytułu szajcha na uniwersytecie Al-Azhar w Kairze, rozpoczął pisanie kroniki, w której dokumentował kluczowe wydarzenia z życia Kairu. Jego dzieło, Adżaib al-asar fi taradżim wa’ l-achbar (Cuda pomników przeszłości: biografie i wiadomości historyczne), zostało ostatecznie zamknięte w czterech tomach i jest jednym z najważniejszych zapisów historii nowożytnego Egiptu z okresu schyłkowego rządów mameluków.
W szczególności jeden z tomów poświęcony jest francuskiej okupacji Egiptu, która miała miejsce w latach 1789–1801. Al-Dżabarti zyskał uznanie wśród Francuzów i w 1800 roku, na mocy decyzji generała Menou, głównodowodzącego francuskimi siłami w Egipcie, został członkiem dziewięcioosobowego Dywanu – rady doradczej złożonej z muzułmańskich dygnitarzy. W swojej kronice szczegółowo opisał codzienne życie pod francuską okupacją. Pomimo początkowej niechęci do okupantów, potrafił dostrzec ich techniczne osiągnięcia (jednym z najbardziej entuzjastycznych opisów jest jego relacja na temat taczki, która była wówczas nieznana w Egipcie), a także nawiązał bliską przyjaźń z inżynierem Nicolasem Conté, szefem kairskich warsztatów rzemieślniczych.
Z czasem jego początkowa niechęć do Francuzów przerodziła się, zwłaszcza po ich wyjeździe w 1801, w sympatię i podziw. Al-Dżabarti krytykował zachowanie Turków, które w jego oczach kontrastowało z europejskim stylem życia. Po objęciu władzy przez Muhammada Alego, pozostał w opozycji wobec rządów paszy, wielokrotnie krytykując jego działania, w tym politykę ograniczania wpływów szejchów poprzez konfiskatę ich majątków. W końcu władca stracił cierpliwość i wydał rozkaz zamordowania niewygodnego kronikarza. Jego zwłoki zostały przywiązane do nóg osła i przeciągnięte po ulicach Kairu.
Przypisy
Bibliografia
- J. Bielawski, K. Skarżyńska-Bocheńska, J. Jasińska, Nowa i współczesna literatura arabska 19 i 20 w. Literatura arabskiego Wschodu, Warszawa 1978, s. 110.
- Bret P., Egipt w czasach Napoleona, Poznań 2002.
- Stępniewska-Holzer B., Muhammad Ali. Narodziny nowoczesnego państwa egipskiego, Wrocław 1978.