Muhammad Abd al-Hakim Amir
Muhammad Abd al-Hakim Amir (arab. محمد عبد الحكيم عامر, Muḥammad ʿAbd al-Ḥakīm ʿĀmir; urodzony 11 grudnia 1919, zmarł 14 września 1967) był egipskim wojskowym, członkiem ruchu Wolnych Oficerów oraz uczestnikiem rewolucji 1952. W latach 1953–1967 pełnił funkcję głównodowodzącego egipskimi siłami zbrojnymi, dowodząc w czasie kryzysu sueskiego, interwencji w Jemenie Północnym oraz wojny sześciodniowej. Odpowiedzialny za wybuch konfliktu i porażkę Egiptu, popełnił samobójstwo w więzieniu.
Życiorys
Wczesna działalność
Amir pochodził z rodziny zamożnych właścicieli ziemskich. Ukończył egipską Akademię Wojskową, gdzie studiował razem z przyszłymi liderami ruchu Wolnych Oficerów, w tym z Gamalem Abdelem Naserem, Anwarem as-Sadatem, Abd al-Latifem al-Baghdadim oraz Zakariją Muhji ad-Dinem. W trakcie studiów zaczynał manifestować swoje nacjonalistyczne i antybrytyjskie poglądy. Po ukończeniu Akademii rozpoczął służbę w Chartumie.
Udział w rewolucji egipskiej. Głównodowodzący egipskich sił zbrojnych
Był jednym z kluczowych członków stowarzyszenia Wolnych Oficerów, choć nie zasiadał w jego kierownictwie. Uczestniczył w przewrocie wojskowym z 23 lipca 1952 roku, który obalił króla Faruka I, a następnie zasiadł w Radzie Rewolucyjnych Dowódców. Po sierpniu 1952, gdy wpływy w radzie stracili zwolennicy komunistyczni, stał się jedną z najważniejszych postaci w kraju. W czerwcu 1953 roku Gamal Abdel Naser, który de facto przewodził rewolucji, doprowadził do usunięcia generała Muhammada Nadżiba z pozycji głównodowodzącego egipskimi siłami zbrojnymi i powołał Amira na to stanowisko, co wiązało się z awansem z majora na generała. Po utworzeniu Zjednoczonej Republiki Arabskiej przez Egipt i Syrię, Naser wydelegował go do nadzorowania władz syryjskich w Północnej Prowincji. Amir – aby zdobyć poparcie wśród syryjskich kupców i właścicieli ziemskich – wstrzymał reformy rolne, które zaczęły być wprowadzane w Syrii w 1958 roku. Szybko zyskał tam złą reputację. Dowodził egipską armią podczas kryzysu sueskiego oraz egipskimi siłami interwencyjnymi w Jemenie Północnym. 20 lutego 1958 roku awansowano go na marszałka polowego.
W 1962 roku miał możliwość obalenia Nasera poprzez kolejny przewrót wojskowy, jednak ostatecznie zdecydował się na uwolnienie od nadzoru Rady Prezydenckiej, co zapewniło mu większą swobodę działania. Relacje z dawnymi współpracownikami znacznie się pogorszyły. Rywalizacja o popularność i autorytet w społeczeństwie była jednym z powodów, dla których Naser w 1961 roku jeszcze bardziej przesunął lewicowy kurs swojej polityki, powołując komisję do przygotowania pierwszego Narodowego Kongresu Sił Pracujących.
W lipcu 1963 roku Amir został pierwszym z siedmiu wiceprezydentów Egiptu przy prezydencie Naserze. Pełnił również funkcje przewodniczącego Naczelnego Komitetu Gospodarczego, Komitetu Likwidacji Feudalizmu, Komitetu Wielkiej Tamy, Komitetu Śledczego ds. korupcji w administracji oraz Federacji Piłki Nożnej. W 1964 roku został odznaczony medalem Bohatera Związku Radzieckiego.
Wojna sześciodniowa i upadek
W 1967 roku Amir przyczynił się (choć kontrowersyjnie) do przekonania prezydenta Nasera o gotowości egipskich sił do walki z Izraelem. Po serii politycznych i prestiżowych porażek Egiptu w poprzednich latach (brak sukcesów w wojnie jemeńskiej, rozpad unii z Syrią, stagnacja gospodarcza) Naser uznał, że zwycięstwo w konflikcie z Izraelem mogłoby poprawić pozycję kraju w świecie arabskim. Wojna zakończyła się jednak całkowitą klęską Egiptu i jego sojuszników.
Amir, mimo porażek swoich sił, twierdził, że Egipcjanie odnosili sukcesy na froncie, jednak prawda szybko stała się oczywista. 8 czerwca podał się do dymisji ze wszystkich zajmowanych stanowisk, razem z prezydentem Naserem. Naser cieszył się autentyczną popularnością wśród społeczeństwa, podczas gdy Amir stracił ją z powodu swojego wystawnego stylu życia oraz licznych skandali. W efekcie 10 czerwca Zgromadzenie Narodowe zaapelowało do Nasera o cofnięcie dymisji. Naser pozostał u władzy, obwiniając Amira za przegraną wojnę, oskarżając go o organizację zamachu stanu i doprowadzając do jego aresztowania wraz z 50 bliskimi współpracownikami, w tym ministrami spraw wewnętrznych i obrony. W kolejnych latach obwiniano go również za niepowodzenie egipskiej interwencji w Jemenie.
14 września 1967 roku Amir popełnił samobójstwo w więzieniu; istnieją podejrzenia, iż mógł paść ofiarą morderstwa. Według niektórych źródeł, przebywający w więzieniu oficer otrzymał możliwość honorowego odebrania sobie życia przed stanem przed sądem za zdradę stanu. W 2012 roku sprawą śmierci Amira zajęła się ponownie prokuratura wojskowa na wniosek jego rodziny.