Abba Fenichel (hebr. אבא פניכל) (ur. 13 listopada 1906 w Mielcu, zm. 3 czerwca 1986 w Tel Awiwie, Izrael) to izraelski malarz oraz ilustrator, który pochodził z Polski.
Życiorys
Abba Fenichel urodził się w rodzinie malarza Izaaka Fenichela oraz jego żony Heny, z domu Ostran. Miał trzech braci: Szymona (ur. 1897), Lejzora (ur. 1904) oraz siostrę Esterę (ur. 1895). Jego ojciec tworzył polichromie w synagogach, między innymi w Mielcu oraz Dąbrowie Tarnowskiej. Po ukończeniu mieleckiego Gimnazjum im. Stanisława Konarskiego w 1929 roku, przeniósł się do Krakowa, gdzie przez rok studiował filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim. Następnie podjął naukę na Wydziale Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych, gdzie uczył się rysunku pod okiem Władysława Jarockiego, a malarstwa pod kierunkiem Wojciecha Weissa. W 1935 roku zakończył studia i rozpoczął pracę jako nauczyciel rysunku w żydowskim gimnazjum w Tarnowie.
W 1936 roku ożenił się z malarką Fryderyką (Frydą) Sternberg. Po wybuchu II wojny światowej Abba Fenichel uciekł do Związku Radzieckiego, gdzie został aresztowany i deportowany do Kazachstanu. Mimo trudnych warunków, kontynuował malowanie. Po przystąpieniu ZSRR do walki przeciwko nazistowskim Niemcom oraz ogłoszeniu amnestii dla polskich zesłańców w 1941 roku, na podstawie układu Sikorski-Majski, przeniósł się do Kijowa. Został przyjęty do Związku Malarzy Radzieckich, gdzie pracował jako twórca dekoracji teatralnych. W Holokauście zginęła cała rodzina Abby Fenichela: jego ojciec Icchak zginął w nieznanym czasie we wsi Berdechów koło Mielca, matka, brat Szymon i siostra Estera zostali zamordowani w 1942 roku w obozie w Bełżcu, brat Lejzor zmarł w nieznanym czasie w ZSRR, a żona Cyla zginęła w obozie w Bełżcu w tym samym roku. Żona artysty, Fryda Fenichel, została rozstrzelana w 1943 roku w Bronowicach Małych.
W 1945 roku Abba Fenichel wrócił do Polski, odkrywając, że jako jedyny przeżył z rodziny. Początkowo pracował jako ilustrator w Centralnej Żydowskiej Komisji Historycznej, a później w Żydowskim Instytucie Historycznym oraz jako ilustrator książek. W tym samym roku zorganizował wystawę swoich rysunków w Muzeum Narodowym w Krakowie, gdzie siedem jego prac zostało zakupionych przez muzeum. W 1946 roku zamierzał wyemigrować do Palestyny dzięki organizacji Bricha. W kwietniu 1947 roku wyruszył z portu Bagliasco na statku „Szear Jaszuw” razem z 768 innymi emigrantami jako nielegalny imigrant. Statek został jednak zatrzymany przez władze mandatowe, a pasażerowie wysłani do obozu internowania na Cyprze. Przez dwa lata Fenichel prowadził lekcje sztuki dla więźniów obozu oraz dokumentował ich życie, tworząc około 500 rysunków.
W czerwcu 1948 roku Abba Fenichel oraz jego druga żona Rachel wyemigrowali do nowo utworzonego Izraela, osiedlając się w Tel Awiwie. Już w sierpniu tego samego roku zorganizował wystawę swoich rysunków z Cypru w Mikra Studio w Tel Awiwie. W 1949 roku rozpoczął pracę pedagogiczną w Kolegium Nauczycielskim Sztuki w Tel Awiwie, w pawilonie „Uniwersytetu Ludowego” Heleny Rubinstein. Był jednym z założycieli Instytutu Malarstwa i Rzeźby w Bat Jam. Od 1949 do 1974 roku pracował jako ilustrator dla gazet „Davar” i „Davar dla dzieci”. Współpracował również z teatrami, takimi jak Habima, Cameri oraz The Tent. W 1965 roku ukazała się jego książka artystyczna „Spiski imigracyjne”. W trakcie swojej kariery Abba Fenichel zorganizował wiele wystaw w Izraelu i na świecie oraz zilustrował 25 książek. Zmarł w Tel Awiwie 3 czerwca 1986 roku.
Twórczość
Na początku swojej kariery tworzył impresjonistyczne pejzaże oraz portrety ludzi. W czasie wojny malował żydowskie sztetle i synagogi. Po przyjeździe do Izraela skoncentrował się na grafice i akwareli.
W Polsce prace Abby Fenichela znajdują się w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie oraz w muzeach regionalnych w Bieczu i Mielcu. W Bibliotece Głównej Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie przechowywanych jest ponad 20 grafik z lat 1934–1935. Największą kolekcję prac Fenichela, liczącą 170 grafik, posiada Muzeum Walki w Jerozolimie.
Przypisy
