Abarakku

Abarakku i masennu w starożytnej Asyrii i Babilonii

Abarakku lub masennu (mašennu) to jedna z kluczowych godności urzędniczych w starożytnej Asyrii i Babilonii. Tytuł ten odnosił się do osoby odpowiedzialnej za zarządzanie prywatnym lub królewskim domem, gospodarstwem, posiadłością, rezydencją bądź pałacem.

W asyryjskich i babilońskich tekstach tytuł ten był zazwyczaj zapisywany po sumeryjsku jako (lú)agrig(IGI+DUB). Można go tłumaczyć na akadyjski zarówno jako abarakku, jak i masennu (mašennu). Oba te akadyjskie terminy miały prawdopodobnie zbliżone znaczenie, przy czym tytuł abarakku był używany w Asyrii, a masennu w Babilonii. Do głównych obowiązków abarakku/ masennu należało zarządzanie różnymi obiektami, takimi jak dom, gospodarstwo domowe, posiadłość, a nawet królewski dwór czy pałac. Funkcja ta wiązała się również z kontrolą finansów i skarbcem, dlatego tytuł ten czasami tłumaczone jest jako „skarbnik”.

W Asyrii najwyższą pozycję w tym urządzie zajmował królewski abarakku/ masennu, znany jako „wielki abarakku/ masennu” (abarakku/masennu rabû). Był to jeden z najważniejszych urzędników w bliskim otoczeniu króla. Oprócz swoich podstawowych obowiązków, pełnił także szereg znaczących funkcji administracyjnych w imperium oraz zarządzał jedną z istotnych prowincji granicznych. Królewscy abarakku/ masennu regularnie pojawiali się jako eponimowie w Asyryjskiej liście eponimów, gdzie byli wymieniani zazwyczaj tuż po królu, naczelnym dowódcy wojsk (turtānu), heroldzie pałacowym (nāgir ekalli) i wielkim podczaszym (rab šāqē).

Znani królewscy abarakku/masennu

  • Jahalu – abarakku/ masennu króla Salmanasara III (858-824 p.n.e.), w 833 r. p.n.e. pełnił urząd eponima;
  • Aszur-taklak – abarakku/ masennu króla Adad-nirari III (810-783 p.n.e.), w 805 r. p.n.e. pełnił urząd eponima;
  • Nabu-iszdeja-ka’in – abarakku/ masennu króla Salmanasara IV (782-773 p.n.e.), w 777 r. p.n.e. pełnił urząd eponima;
  • Szamasz-kenu-dugul – abarakku/ masennu króla Aszur-nirari V (754-745 p.n.e.), w 749 r. p.n.e. pełnił urząd eponima;
  • Sin-taklak – abarakku/ masennu króla Tiglat-Pilesera III (744-727 p.n.e.), w 739 r. p.n.e. pełnił urząd eponima;
  • Tab-szar-Aszur – abarakku/ masennu króla Sargona II (722-705 p.n.e.), w 717 r. p.n.e. pełnił urząd eponima;
  • Nabu-ahhe-iddina – abarakku/ masennu rabû króla Asarhaddona (681-669 p.n.e.), w 675 r. p.n.e. pełnił urząd eponima;
  • Arbailaju – abarakku/ masennu rabû króla Aszurbanipala (669-627? p.n.e.), w 661 r. p.n.e. pełnił urząd eponima;
  • Aszur-gimilli-tere – abarakku/ masennu rabû króla Aszurbanipala (669-627? p.n.e.), pełnił urząd eponima po 648 r. p.n.e. (dokładna data nieznana).

Na dworze królewskim inni członkowie rodziny królewskiej również mogli mieć swoich abarakku/ masennu. Znane są na przykład urzędy „abarakku/ masennu królowej matki” (lúagrig ša ama.lugal) oraz „abarakku/ masennu następcy tronu” (lúagrig ša mār šarri). Własnych abarakku/ masennu mogły mieć także świątynie oraz miasta. W jednym z tekstów wspomniano „abarakku/ masennu świątyni boga Aszura” (LÚ.IGI+DUB É Aššur) oraz „abarakku/ masennu miasta Harran” (IGI+DUB URU Ḫarrān).

Po upadku Asyrii tytuł mašennu nadal funkcjonował w Babilonii, na dworze nowobabilońskich królów (626–539 p.n.e.), gdzie oznaczał najwyższego zarządcę królewskiego. Do jego zadań należało zarządzanie królewską ziemią, dbanie o irygację oraz zaopatrywanie dworu w żywność. Wszystkie działania koordynował ze swojego centrum administracyjnego, znanego jako „dom mašennu” (bīt mašenni). Rola mašennu na dworze nowobabilońskim jest potwierdzona w inskrypcji Nabuchodonozora II (604–562 p.n.e.), gdzie wymieniany jest on jako pierwszy w grupie sześciu najważniejszych urzędników królewskich. Pozostali członkowie tej grupy to: „naczelny piekarz” (rab nuḫatimmī), „główny skarbnik” (rab kāṣirī), „intendent pałacu” (ša pān ekalli), „majordomus” (rab bīti) oraz „dowódca gwardii królewskiej” (bēl ṭābīḫī).

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

  • hasło abarakku, The Assyrian Dictionary, tom 1 (A/1), The Oriental Institute, Chicago 1964, s. 32-35.
  • hasło abarakku(m), Akkadisches Handwörterbuch, tom 1 (A-L), Wiesbaden 1965, s. 3-4.
  • hasło mašennu, The Assyrian Dictionary, tom 10 (M/1), The Oriental Institute, Chicago 1977, s. 363-364.
  • hasło mašennu(m), Akkadisches Handwörterbuch, tom 2 (M-S), Wiesbaden 1972, s. 625.
  • Da Riva, R., Nebuchadnezzar II’s Prism (EŞ 7834): A New Edition, w: Zeitschrift für Assyriologie 103(2), 2013, s. 196-229.
  • Grayson A.K., Assyrian Officials and Power in the Ninth and Eight Centuries, State Archives of Assyria Bulletin (SAAB) VII/1 (1993), s. 19-52.
  • Radner K., Provinz. C, w: Reallexikon der Assyriologie, tom XI (Prinz, Prinzessin – Samug), Walter de Gruyter, Berlin – New York 2006-2008, s. 42-68.