Abaj – starożytne miasto greckie
Abaj (gr. Ἄβαι, łac. Abae) to starożytne greckie miasto, które znajdowało się w północno-wschodniej Fokidzie, blisko granicy Beocji, nad dopływem rzeki Kefisos. Wraz z sąsiednim Hyampolis, miasto leżało przy kluczowym szlaku łączącym beockie Orchomenos z lokrydzkim Opus.
Zgodnie z informacjami podanymi przez Arystotelesa i przytoczonymi przez Strabona, Abaj zostało założone przez Traków, którzy później osiedlili się na Eubei jako Abantowie. Miejscowa legenda natomiast wskazuje, że założycielami Abaj byli koloniści z Argos, pod przewodnictwem Abasa, syna Linkeusa i Hypermnestry. Miasto było znane z wyroczni Apollina, znanej jako Abaeus, do której odwoływał się nawet król Lidii Krezus. Pomimo zniszczeń, jakie przyniosło złupienie i spalenie sanktuarium przez Persów w 480 p.n.e., wyrocznia nadal funkcjonowała, z której korzystali m.in. Tebańczycy przed bitwą pod Leuktrami niemal sto lat później. Miasto ponownie zostało spalone przez Beotów w trakcie fokijskiej wojny świętej w 352 p.n.e., a w okresie rzymskim częściowo odbudowane przez cesarza Hadriana w mniejszej skali. Pauzaniasz również potwierdza istnienie agory i teatru w Abaj (Wędrówki po Helladzie X 35, 2–4).
W 346 p.n.e. Abaj, zachowując neutralność, zostało oszczędzone przez Filipa II, który mimo późniejszego ataku swoich wojsk w 208 p.n.e. potwierdził tradycyjne zwolnienie apollińskiej świątyni od podatków. W okresie hellenistycznym miasto straciło na znaczeniu na rzecz Hyampolis.
O Abaj wspomnieli nie tylko Pauzaniasz (Wędrówki po Helladzie X 1, 1–11), ale także Herodot (Dzieje VIII 27, 33), Diodor Sycylijski (Biblioteka historyczna XVI, 58), Strabon (Geografia IX, 423), a także w tragedii Sofoklesa (Król Edyp 899). Obecnie zachowały się jedynie ruiny akropolu oraz podwójnego pasa murów obronnych na wzgórzu zwanym Kastro (Kastro Paliochori) w pobliżu wioski Eksarchos; odkryto również okoliczne cmentarzyska. Najnowsze badania wskazują jednak, że te pozostałości mogą być częścią sąsiedniego Hyampolis, podczas gdy ruiny Abaj lokalizuje się w bardziej na północ położonym Kallipodi (Kalapodi).
== Przypisy ==
== Linki zewnętrzne ==
Digital Atlas of the Roman Empire online. Lund University 2019 (ang.) [dostęp 2024-11-10]