Aaron Abraham Kabak
Aaron Abraham Kabak (Aharon Awraham Kabak, hebr. אהרן אברהם קבק; urodzony 28 grudnia 1880 lub 29 grudnia 1883 w Smorgoniach, zmarł 18 listopada 1944 w Jerozolimie) był żydowskim powieściopisarzem, krytykiem literackim, piszącym w języku hebrajskim, oraz tłumaczem.
Życiorys
Aaron Abraham Kabak przyszedł na świat na Wileńszczyźnie, w Smorgoniach, w ówczesnym powiecie oszmiańskim guberni wileńskiej Imperium Rosyjskiego (aktualnie jest to białoruski rejon smorgoński w obwodzie grodzieńskim). Był synem Natana, rabina z miasta Wiejsieje, znajdującego się na historycznej Suwalszczyźnie (obecnie w litewskim rejonie łoździejskim w okręgu olickim). Otrzymał tradycyjne wykształcenie w chederze oraz w jesziwie. W wieku 13 lat rozpoczął pracę jako wędrowny nauczyciel. Ogólne wykształcenie oraz znajomość literatury rosyjskiej zdobył w Odessie.
Swój debiut literacki miał w 1901 roku, tłumacząc na język hebrajski rosyjskie utwory literackie, jak również teksty Elizy Orzeszkowej. Następnie opublikował syjonistyczne opowiadania na łamach „Ha-Sziloach”. Jego pierwsza powieść, zatytułowana Lewada, ukazała się w 1905 roku w warszawskim wydawnictwie Tuszija.
W 1906 roku, w okresie rewolucji (1905-1907), był członkiem żydowskiej samoobrony w Grodnie, a następnie przeniósł się do Konstantynopola, gdzie pracował jako korespondent dla prasy żydowskiej, pisząc zarówno po hebrajsku, jak i w jidysz.
W 1911 roku wyemigrował do Palestyny, osiedlając się w Tel Awiwie, gdzie nauczał w Gimnazjum Herclija. W późniejszych latach studiował psychologię i filozofię w Berlinie, Genewie i Lozannie, gdzie uzyskał stopień doktora za pracę poświęconą twórczości Fiodora Dostojewskiego. Po powrocie do Palestyny w 1921 roku, zamieszkał w Jerozolimie, gdzie do końca życia wykładał literaturę hebrajską w Gimnazjum Rechawia.
Niektóre źródła sugerują, że na początku lat 30. przeszedł na judaizm ortodoksyjny. Jednak Anna Piątek, opisując genezę powieści Na wąskiej ścieżce (1937), zaznacza, że po udarze, pisarz przeszedł głęboką przemianę duchową: nawrócił się i zaczął przestrzegać przykazań, choć nie wstąpił do żadnej ortodoksyjnej wspólnoty żydowskiej.
W 1943 roku otrzymał Nagrodę Bialika.
Zmarł nagle w 1944 roku i został pochowany na cmentarzu żydowskim na Górze Oliwnej.
W 1959 roku jego imieniem nazwano ulicę w Jerozolimie.
Twórczość
Aaron Kabak miał dużą estymę dla literatury rosyjskiej, tłumacząc ją na język hebrajski, między innymi poezje Michaiła Lermontowa oraz Dmitrija Mereżkowskiego. Swoje literackie zmagania rozpoczął w 1901 roku, wydając zbiór przekładów, w tym utworów Elizy Orzeszkowej.
Jego pierwsze oryginalne opowiadanie, Ha-Meora (Wydarzenie), zostało opublikowane w 1903 roku w czasopiśmie „Ha-Sziloach” pod redakcją Achada ha-Ama. Drugie opowiadanie, Ha-Ma’apil (Przecieracz szlaków), ukazało się w 1904 roku w tym samym czasopiśmie redagowanym przez Chaima Nachmana Bialika. Opowiadania Kabaka zostały później zebrane w tomie Nano we-sipurim aḥerim (Nano i inne historie; 1927).
Jego debiutancka powieść, Lewada (z hebr. Sama lub Bez niczyjej pomocy; Warszawa 1905), jest uznawana za pierwszą syjonistyczną nowelę w hebrajskiej literaturze.
Kabak jest uważany za jednego z twórców nowoczesnej hebrajskiej powieści historycznej oraz za pierwszego, który wprowadził tematykę syjonistyczną do literatury hebrajskiej.
W jego twórczości centralnym motywem były losy narodu żydowskiego, przedstawiane w kontekście jednej rodziny lub na tle wydarzeń historycznych.
Trylogia o fałszywym Mesjaszu, powieść Szlomo Molcho (Salomon Molcho; 1928–1929), przedstawia postać portugalskiego kabalisty Diogo Piresa oraz działalność inkwizycji, osadzając ją w XVI-wiecznym judaizmie na szerokim tle geograficznym (Lizbona, Safed, Niemcy, Rzym).
Dwutomowa powieść Na wąskiej ścieżce (Ba-misz’ol ha-car; Tel Awiw 1937) wzbudziła wiele kontrowersji, ponieważ główną postacią uczynił Jezusa z Nazaretu, przedstawiając go w pozytywnym świetle na tle rozbudowanego kontekstu historycznego. Utwór został zasadniczo dobrze przyjęty przez krytykę i czytelników, a od końca lat 50. do końca lat 70. znajdował się na liście lektur państwowych (ale nie religijnych) w szkołach średnich w Izraelu.
Trylogia Toledot miszpacha achat (Toldot miszpahah ahad; z hebr. Historia jednej rodziny; Jerozolima 1943–1945) opisuje losy Żydów w Rosji i Polsce na przełomie XIX i XX wieku, badając rozwój żydowskiego odrodzenia narodowego.
Życie prywatne
Żona A.A. Kabaka, Sara Feiga (zm. 1950), którą poślubił w 1911 roku, była siostrą Chaima i Szmuela Czernowiców, pochodzących z rabinicznej rodziny z Siebieża. Kabakowie mieli dwoje dzieci:
- Bat Ami Grinboim (1914-1997)
- Edna Shapira (1924-1981)
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Anna Piątek: Wszyscy jesteśmy Judaszami. Zdrajca i zdrada we współczesnej literaturze hebrajskiej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2022, s. 80–93. ISBN 978-83-233-5086-6. [dostęp 2022-08-22].
Linki zewnętrzne
Online Books by Aaron Abraham Kabak. [w:] The Online Boage [on-line]. onlinebooks.library.upenn.edu. [dostęp 2022-09-11].
Israel Zinberg: ЕЭБЕ/Кабак, Аарон Авраам. [w:] Encyklopedia żydowska Brockhausa i Efrona [on-line]. Викитека – свободная библиотека (Wikiźródła, wolna biblioteka). [dostęp 2022-09-11]. (ros.).