A20D-P
A20D-P (na PKP oznaczany serią Bxhpi) to wąskotorowy wagon doczepny, który współpracuje z wagonem motorowym MBxd2. Produkcja tych wagonów miała miejsce w latach 1983–1988 w Zakładach Metalowych „23 August” w Bukareszcie. Początkowo wagon A20D-P był częścią spalinowych zespołów trakcyjnych A20D-P.
Historia
Tło historyczne
W Polsce koleje wąskotorowe zaczęły być systematycznie likwidowane od lat 50., co było spowodowane wieloma czynnikami, w tym rozwojem motoryzacji. Dodatkowe trudności wynikały z bardzo złego stanu infrastruktury oraz znacznie przestarzałego taboru, niejednokrotnie pochodzącego sprzed II wojny światowej. Aby zapobiec całkowitej likwidacji kolei wąskotorowych, Ministerstwo Komunikacji w 1983 roku zakupiło w Rumunii w Zakładach Metalowych „23 August” 32 wagony motorowe serii MBxd2 oraz 100 wagonów doczepnych A20D-P. Transakcja była poprzedzona dostarczeniem dwóch pojazdów testowych.
Eksploatacja
Na początku wagony były wykorzystywane jako doczepy do MBxd2, z czasem jednak zaczęto je eksploatować również z lokomotywami, co było spowodowane dużą awaryjnością MBxd2.
Na dzień 07.2010 roku, w różnym stanie zachowało się około 76 wagonów:
- Gryfice Wąskotorowe – 12
- Dobra Nowogardzka – 3
- Gniezno Wąskotorowe – 6
- Piaseczno Miasto Wąskotorowe – 6
- Ełk – 5
- Nowy Dwór Gdański Wąskotorowy – 5
- Jędrzejów Wąskotorowy – 4
- Karczmiska – 4
- Przeworsk Wąski – 4
- Rogów – 4
- Bytom Karb Wąskotorowy – 3
- Bytom Rozbark – 3
- Krośniewice – 3
- Mława Wąskotorowa – 3
- Pleszew Wąskotorowy – 1
- Rudy – 3
- Śmigiel – 2
- Koszalin Wąskotorowy – 3
- Starachowice – 1
- Zbiersk – 1
Budowa
Nadwozie
Pudła wagonów mają konstrukcję samonośną, podobną do wagonów motorowych MBxd2. Szkielet wykonany jest z kątowników, do których przymocowane są blachy poszycia. Drzwi wejściowe znajdują się na końcach wagonu, jak w wielu innych wagonach osobowych. Na każdej bocznej ścianie znajduje się osiem okien o szerokości 1170 mm, z górną częścią uchylną, analogicznie jak w dolnym pokładzie wagonów typu Bhp. Okna są identyczne jak te w wagonach motorowych. Pudło zostało ocieplone wełną mineralną.
Wnętrze
Wnętrze wagonu składa się z jednego przedziału pasażerskiego, oferującego 45 miejsc siedzących. W jednym z końców znajduje się ubikacja oraz piec, a miejsca siedzące są rozmieszczone w układzie 2+1, typowym dla kolei wąskotorowych. Siedzenia wykonano z listewek. Wnętrze wyposażono również w półki na bagaż, śmietniki oraz uchwyty dla stojących pasażerów. Układ wnętrza jest zbliżony do wagonu motorowego, z tą różnicą, że w wagonie motorowym miejsca siedzące znajdują się w dwóch przedziałach.
Instalacja elektryczna i oświetlenie
Wagony dysponują instalacją elektryczną o napięciu 24V. Z uwagi na brak ogrzewania elektrycznego, instalacja ta służy jedynie do oświetlenia wnętrza, podświetlenia wejścia oraz sygnalizacji końca pociągu. Prąd generowany jest przez alternator podłączony do jednej z osi, który zasila baterie znajdujące się pod podłogą wagonu. Z powodu licznych awarii oraz przypadków urywania alternatorów, wagony przeszły przebudowę na zasilanie z lokomotywy.
Ogrzewanie
Wagony A20D-P są wyposażone w indywidualne ogrzewanie wodne, zasilane piecem węglowym umieszczonym w przedziale ogrzewczym. To rozwiązanie pozwala na ich użytkowanie zarówno z wagonem motorowym, jak i parowozem osobowym, a także z lokomotywą, która nie ma ogrzewania wagonów. Jednakże wymaga to dodatkowej obsługi pieca w sezonie zimowym przez jedną osobę, co generuje dodatkowe koszty. Grzejniki wzdłuż ścian wagonu wykonano z rur o odpowiedniej grubości, aby umożliwić grawitacyjny obieg wody. System ogrzewania był już archaiczny w momencie powstawania konstrukcji.
Podwozie i wózki
Wagon oparty jest na dwóch skrętnych, tocznych wózkach dwuosiowych.
Cięgła i zderzaki
W wagonie zastosowane zostały zderzaki i cięgła typowe dla kolei wąskotorowej. Układ składa się z centralnego zderzaka oraz dwóch bocznych cięgieł orczykowych, co różni się od wagonów normalno- i szerokotorowych.
Malatura wagonów
Wagony doczepne malowane były w taki sam sposób jak wagony silnikowe. Fabryczne malowanie obejmowało kremowe (RAL 1013) i wiśniowe pasy (RAL 3003) na ścianach oraz szary dach (RAL 7045). Poręcze wejściowe i krawędzie stopni były białe, a barierki na czołowych ścianach oraz podwozie miały kolor czarny.
W trakcie eksploatacji wagony były malowane w ogólnodostępne kolory, które często różniły się od oryginału. Przykładowo, na Kolei Piaseczyńskiej wiśniowe pasy zostały zastąpione różnymi kolorami (żółtym, niebieskim, zielonym), natomiast od 2002 roku w Ełckiej Kolei Wąskotorowej zamiast odcienia kości słoniowej użyto koloru żółtego.
Ze względu na niską jakość wykonania oraz zastosowanych materiałów, karoseria okazała się bardzo podatna na korozję.
Oznaczenie literowe
Wagon ma oznaczenie literowe Bxhpi:
- B – wagon drugiej klasy
- x – czteroosiowy
- h – wyposażony w hamulec
- p – hamulec pneumatyczny
- i – wagon posiada pomosty przejściowe