A Ceremony of Carols

A Ceremony of Carols („Ceremonia kolędowa”) op. 28 to dzieło angielskiego kompozytora Benjamina Brittena, które zostało skomponowane w 1942 roku na harfę, głosy solowe oraz trzygłosowy chór chłopięcy do tekstów kolęd w języku średnioangielskim.

Historia powstania

Utwór powstawał w kabinie szwedzkiego statku Axel Johnson podczas pięciotygodniowej, niebezpiecznej podróży kompozytora z Stanów Zjednoczonych do ojczyzny przez Atlantyk w marcu i kwietniu 1942 roku. Britten opuścił Wielką Brytanię w 1939 roku i odniósł sukces w Ameryce, nie mając jednak pewności, jak zostanie przyjęty w swoim kraju – był znany z ostentacyjnego pacyfizmu, który w tym czasie nie cieszył się popularnością w Brytanii. Odmowa służby wojskowej mogła prowadzić do różnych konsekwencji, w tym do kary więzienia. Status obdżektora uzyskał dopiero po apelacji.

Edna Phillips, harfistka Orkiestry Filadelfijskiej, namawiała Brittena do skomponowania utworu na harfę. W trakcie rozmowy w Nowym Jorku dyskutowali o szczegółach i możliwościach instrumentu, jednak kompozytor wówczas nie przyjął zamówienia, tłumacząc się dużym zdenerwowaniem przed powrotem do Anglii. Mimo to, utwór powstał podczas morskiej podróży, a harfa odegrała w nim kluczową rolę.

Pierwsze wykonanie – bez części wstępnej i końcowej – miało miejsce 5 grudnia 1942 roku w Bibliotece Norwich Castle, gdzie wystąpił żeński chór Fleet Street Choir, sopranistka Margaret Ritchie oraz harfistka Gwendolen Mason pod dyrekcją T.B. Lawrence’a. Miesiąc później, 25 stycznia 1943 roku, odbyła się pierwsza transmisja radiowa w BBC Home Service w tym samym wykonaniu. Pełna wersja z częściami ramowymi Procession i Recession oraz nową kolędą That yongë child miała swoją premierę 4 grudnia 1943 roku w Wigmore Hall w Londynie, wykonana przez walijski chór chłopięcy z Morriston School oraz rosyjską harfistkę Marię Korchinską pod dyrekcją Benjamina Brittena.

Tekst i obsada

Podczas podróży jednym z przystanków był port Halifax w Nowej Szkocji, gdzie Britten znalazł w księgarni książkę z średniowiecznymi wierszami w języku średnioangielskim, z których część stała się później tekstami do utworów. Kompozytor przeznaczył Ceremonię dla głosów solowych, trzygłosowego chóru chłopięcego oraz harfy – była to wówczas obsada bezprecedensowa. Chciał stworzyć koncert na harfę i orkiestrę, przez co studiował technikę gry na harfie; część chóralną aranżował później na chór mieszany, ta wersja jednak nie zdobyła popularności.

Styl

Wykorzystanie elementów chorału gregoriańskiego oraz średniowiecznej i XVI-wiecznej poezji zapowiada późniejsze wielkie dzieła Brittena, które nawiązują do średniowiecznych moralitetów. Impresjonistyczna atmosfera utworu tworzy nietypowa obsada, która z jednej strony nawiązuje do tradycyjnych angielskich chórów chłopięcych, a z drugiej wykorzystuje harfę jako instrument towarzyszący zamiast tradycyjnych organów. W poszczególnych częściach pojawiają się motywy taneczne, a mimo dominującej faktury homofonicznej dostrzegalne są elementy kontrapunktyczne, jak na przykład kanon w części opisującej konflikt Dziecka z Szatanem.

Oryginalna atmosfera, jaką evokuje Ceremony, opisana została jako „rozkoszowanie się nieskalaną radością chłopięcej młodości, życia poprzedzającego jesień”.

Części

Początkowo Britten postrzegał Ceremony jako zbiór niezwiązanych ze sobą utworów, jednak później zdecydował się stworzyć cykl, otwarty przez Processional (utwór na wejście) i zamknięty przez Recessional (utwór na zakończenie), z solowym interludium harfy pośrodku.

1. „Procession” („Hodie Christus natus est”, gregoriańska antyfona do Magnificatu podczas Nieszporów świątecznych)
2. „Wolcum Yole!”
3. „There is no Rose”
4a. „That yonge child”
4b. „Balulalow”
5. „As dew in Aprille”
6. „This little Babe”
7. „Interlude” (harfa solo)
8. „In Freezing Winter Night”
9. „Spring Carol”
10. „Deo Gracias”
11. „Recession” („Hodie”)