9K37 Buk

9K37 Buk (w kodzie NATO SA-11 Gadfly) to system kierowanych rakiet ziemia–powietrze, który został opracowany w ZSRR w 1979 roku. Jest to następca systemu 2K12 Kub (w kodzie NATO SA-6 Gainful).

System 9K37 stworzono z myślą o zwalczaniu celów trudnych do przechwycenia, takich jak manewrujące samoloty, śmigłowce oraz pociski typu Cruise. W trakcie projektowania systemu zwrócono również uwagę na jego odporność na zakłócenia.

Zestaw systemu

W skład systemu przeciwlotniczego 9K37 Buk wchodzą:

9S18 – stacja radiolokacyjna,
9S470 – stanowisko dowodzenia,
9A310 – samobieżna wyrzutnia rakiet,
9A39 – pojazd załadowczo-startowy.

Pocisk rakietowy

Pocisk przeznaczony do systemu przeciwlotniczego 9K37 ma długość 5,5 metra, masę całkowitą 690 kg oraz masę głowicy bojowej wynoszącą 70 kg. Wyposażony jest w radarowy zapalnik zbliżeniowy, co powoduje, że wybucha w pobliżu celu. Zwiększa to prawdopodobieństwo trafienia przy prędkości zbliżającej się do celu, która może dochodzić do 3000 km/h. Pocisk napędzany jest silnikiem rakietowym na stały materiał pędny.

Prawdopodobieństwo zniszczenia celu wynosi:

0,6 – 0,9 w przypadku samolotów,
0,4 – 0,7 w przypadku śmigłowców,
0,4 w przypadku pocisków manewrujących.

Wersje

3K90 M-22 Uragan (kod NATO: SA-N-7) – wersja morska, używana m.in. przez niszczyciele rakietowe projektu 956 (w kodzie NATO Sovremenny).

9K37M1-2 (kod NATO: SA-17 Grizzly / SA-N-12) – nowocześniejsza wersja systemu, wyposażona w nowy radar.

9K317M Buk-M3 – najnowsza wersja, z 6 efektorami, o zasięgu 70 km, z różnorodnymi kryteriami naprowadzania. Jej parametry nie są dokładnie znane, jednak według producenta ma zdolność do zwalczania wszystkich znanych typów samolotów i pocisków, na pułapach od 5 m do 35 km, a według innych źródeł od 5 m do 25 km przy maksymalnej prędkości do 850 m/s (~3000 km/h). Czas reakcji wynosi 10 sekund, a liczba kanałów celu to 36, natomiast liczba kanałów pocisku to 72 (dane dotyczące liczby kanałów nie zostały jeszcze potwierdzone). System przetestowano poligonowo w czerwcu 2016 roku, a jego przyjęcie do uzbrojenia miało miejsce prawdopodobnie w tym samym roku, z zatwierdzeniem dla eksportu w styczniu 2017 roku.

Użytkownicy

Aktualni użytkownicy:

Algieria
Armenia
Azerbejdżan
Białoruś – 12 (stan na 2016 rok)
Chiny
Egipt – Buk-M1 i Buk-M2.
Gruzja
Indie
Iran
Korea Północna
Rosja
Serbia
Syria
Ukraina
Wenezuela – od 2013 roku.

Byli użytkownicy:

Finlandia – w 1996 roku otrzymała 18 zestawów w ramach rozliczenia przez Rosję swojego zadłużenia zagranicznego. Obecnie została zastąpiona przez system NASAMS 2.
Jugosławia – po rozpadzie Jugosławii wszystkie zestawy zostały przekazane Serbii.
ZSRR

Przed 1990 rokiem kompleks 9K37M1E „Gang” miał wejść na uzbrojenie państw Układu Warszawskiego, jednak dostawy nie zostały zrealizowane, ponieważ Układ Warszawski przestał istnieć.

Zastosowanie

System był wykorzystywany podczas wojny w Osetii Południowej w 2008 roku.

Według dochodzenia prowadzonego przez holenderski urząd do spraw bezpieczeństwa (OVV), samolot Malaysia Airlines został zestrzelony przez pocisk Buk wyprodukowany w ZSRR.

Podczas rosyjskiej inwazji na Ukrainę, ukraińskie wyrzutnie Buk-M1 w 2023 roku zostały zintegrowane z amerykańskimi pociskami AIM-7 Sparrow oraz RIM-7 Sea Sparrow, tworząc systemy tzw. FrankenSAM, które zadebiutowały bojowo 17 stycznia 2024 roku, zestrzeliwując bezzałogowiec Shahed.