9A310

9А310 – Samobieżna wyrzutnia rakiet

9А310 to samobieżna wyrzutnia rakiet, która jest częścią systemu przeciwlotniczego 9K37 Buk. Jej głównym zadaniem jest zwalczanie manewrujących celów aerodynamicznych na niewielkich i średnich wysokościach, nawet w warunkach przeciwdziałania radiowego. Rozwój całego systemu był odpowiedzią na zmiany na polu walki, które miały miejsce w latach 70. XX wieku. Wykazały one, że tradycyjne wyrzutnie rakietowe, które nie dysponowały własnym radarem, stawały się bezużyteczne po zniszczeniu radaru baterii, z którego czerpały dane do prowadzenia ognia.

Historia

Pojazd ten został stworzony jako modyfikacja samobieżnej wyrzutni 9A38, która była częścią systemu przeciwlotniczego 2K12 Kub. W porównaniu do swojego poprzednika, nowa wersja miała być w pełni zintegrowana z systemem informacyjnym, obejmującym radar 9S18, stanowisko dowodzenia 9S470 oraz pojazd załadowczo-startowy 9A39. Na gąsienicowym podwoziu GM-569 zamontowano obracającą się wyrzutnię z czterema prowadnicami rakiet oraz zestawem sprzętu elektronicznego. Przed wyrzutnią umieszczono radar 9S35 odpowiedzialny za śledzenie celu i naprowadzanie rakiet. Pojazd ten mógł przenosić cztery rakiety, co stanowiło znaczący wzrost w porównaniu do 9A38, który był uzbrojony w trzy pociski. Dodatkową zaletą nowej konstrukcji była możliwość użycia rakiet 9M38 dedykowanych systemowi Buk oraz starszych 3M9M3 z systemu 2K12M3 Kub, dzięki wymiennym prowadnicom.

Prace nad wyrzutnią postępowały niezależnie od pozostałych elementów systemu Buk. Wczesna wersja, zdolna do przenoszenia trzech pocisków rakietowych 9M38 z głowicą samonaprowadzającą 9E50 lub 3M9M3 z zestawu Kub, mogła zostać zintegrowana z systemem 2K12 Kub. W latach 1975-1976 na poligonie Jemby przeprowadzono testy hybrydowego rozwiązania, które łączyło elementy systemu Kub oraz wyrzutnię rakiet 9A310. Badania potwierdziły, że konstruktorzy stworzyli nowoczesną wyrzutnię zdolną do zwalczania celów powietrznych na odległość do 30 km i na wysokości do 20 km. W trakcie testów radar 9S35 wyrzutni 9A38 wykrywał cele powietrzne na wysokości 3000 metrów z odległości do 65-70 km. Kiedy cel znajdował się na wysokości nieprzekraczającej 100 m, maksymalny zasięg wykrywania wynosił 35-40 km. Wprowadzone rozwiązania były kosztowne – cena jednego pojazdu 9A310 wynosiła 33% wartości innych pojazdów wchodzących w skład systemu Buk. Testowana hybryda została wprowadzona do uzbrojenia Armii Radzieckiej jako 2K12 Kub M4 (9K37 Buk-1).

W ramach drugiego etapu wdrożenia systemu Buk na poligonie Jemby testowano już całość systemu. Testy, które rozpoczęły się w listopadzie 1977 roku i zakończyły w marcu 1979 roku, potwierdziły skuteczność przyjętych rozwiązań. Wyrzutnia 9A310 została wyposażona w cztery prowadnice rakiet, radar 9S35, opto-elektroniczny celownik 9Sz383 z telewizyjnym kanałem celowania, blok automatycznej nawigacji i topodowiązania TNA-4, a także system rozpoznania swój-obcy. Dzięki temu miała zdolność samodzielnego śledzenia celów na dystansie 45 km oraz naprowadzania dwóch rakiet na cel. Wyrzutnia mogła śledzić śmigłowce w zawisie na odległość 10 km, cele powietrzne na wysokości 30 m z odległości 15 km, cele powietrzne na wysokości 100 m z odległości 35 km oraz cele powietrzne powyżej 3000 m z odległości 85 km. W przypadku uszkodzenia lub braku danych z radaru 9S35, celowanie odbywało się z użyciem telewizyjnego kanału celowania z kamerą światła szczątkowego. Czas od wykrycia celu do odpalenia rakiety wynosił od 24 do 27 sekund. Dodatkowo, w porównaniu do swojego poprzednika, 9A310 charakteryzowała się krótkim czasem przeładowania, wynoszącym 12 minut, przy użyciu pojazdu 9A39. Radar 9S35 pracuje w paśmie centymetrowym, wykorzystując jedną antenę odbiorczą i dwa nadajniki. Kierunkowość anteny śledzenia celu wynosi 1,3° w azymucie i 2,5° w elewacji, a stacja radarowa jest w stanie określić prędkość celu z dokładnością -20…+10 m/s. Radar jest zabezpieczony przed zakłóceniami aktywnymi, pasywnymi oraz kombinowanymi.

30 listopada 1979 roku Rada Ministrów ZSRR przyjęła uchwałę o modyfikacji systemu Buk. Zmodyfikowane komponenty były gotowe do testów na początku 1982 roku. 9A310M1 otrzymał ulepszony radar, co pozwoliło na zwiększenie zasięgu wykrywania celu o 25-30%. System mógł korzystać zarówno z pocisku rakietowego 9M38M1, jak i nowo opracowanego 9M317. Modernizacja obejmowała również wzrost odporności systemu na zakłócenia elektroniczne oraz działanie rakiet przeciwradiolokacyjnych. Podczas testów wyrzutnia udowodniła zdolność identyfikacji trzech typów celów powietrznych – samolotów, śmigłowców oraz rakiet balistycznych. Nowa rakieta 9M38M1 z głowicą samonaprowadzającą 9E50M mogła rażenie obiektów w odległości od 3,32 do 35 km i na wysokości od 15 do 22 000 m. Prawdopodobieństwo zniszczenia samolotu myśliwskiego oceniano na 80-95%, śmigłowca na 60-70%, a rakiety na 40-60%. Czas potrzebny na odpalenie rakiety wynosił 22 sekundy. Do zniszczenia celu można było użyć czterech rakiet startujących z różnych wyrzutni 9A310. Zmodernizowany system został przyjęty na uzbrojenie w 1983 roku jako 9K37M1 Buk M1 i był najliczniej produkowaną wersją.

W Rosji system Buk został poddany modyfikacji w 1992 roku, w trakcie której opracowano wersję wyrzutni na podwoziu kołowym oznaczoną 9A318. Jednak brak jest informacji o dalszym rozwoju i wdrożeniu tej wersji. Dopiero w 2008 roku powstała zmodernizowana wyrzutnia 9A317, która otrzymała płaską obudowę anteny fazowej radaru 9S36. Nowa stacja radarowa umożliwiała wyrzutni samodzielne śledzenie celów na wysokości 15 m z odległości 20 km, a obiekty o skutecznej powierzchni odbicia większej niż 2 m² były widoczne z odległości 120 km, na pułapie powyżej 3000 m. Wyposażenie wyrzutni wzbogacono o pasywny optoelektroniczny system obserwacji z termowizyjnym kanałem celowania oraz dalmierzem laserowym. Czas odpalenia rakiet skrócono do 10 sekund, a kolejna mogła być odpalona po 4 sekundach. W sytuacji uszkodzenia radaru wyrzutnia mogła pozyskiwać dane z samobieżnych stacji 9S36. System został przyjęty na uzbrojenie pod oznaczeniem 9K317 Buk M2.

Obserwacje wynikłe z konfliktów w Jugosławii i w Zatoce Perskiej doprowadziły do kolejnych modyfikacji wyrzutni rakiet. Wyrzutnia 9A317M została przystosowana do samodzielnego wykrywania, śledzenia i identyfikacji celów, przygotowywania danych do strzelania, niszczenia celów oraz oceny rezultatów podjętych działań. Cele o powierzchni skutecznego odbicia mniejszej niż 2 m² i na pułapie 3000 m są wykrywane z odległości 120 km. Obiekty o powierzchni 0,1 m² i na pułapie powyżej 3000 m wykrywane są z odległości 50 km, a te same obiekty, znajdujące się na pułapie 15 m, z odległości 20 km. Wyrzutnia 9A317M przenosi 6 rakiet w hermetycznych kontenerach transportowo-startowych, co skraca czas obsługi i wydłuża ich resurs. Dane z radaru 9S510M pozwalają wyrzutni na śledzenie 10 celów oraz zwalczanie 6 z nich. System został przyjęty na uzbrojenie w 2016 roku pod oznaczeniem 9K317M Buk M3.

Przypisy

Bibliografia

Marek Depczyński. Rakietowy zestaw przeciwlotniczy 9K37 Buk i jego modyfikacje. „Nowa Technika Wojskowa”. 10/2020, październik 2020. Warszawa: Magnum X Sp. z o.o.. ISSN 1230-1655. OCLC 1424027818.

Василии Яковлевич Николай, Александр Леонидович Гуринович: Зенитные ракетные комплексы. Минск: «Издательство „Белорусский Дом печати”», 2001.