(99942) Apophis

(99942) Apophis

(99942) Apophis to planetoida należąca do grupy Atena, która klasyfikowana jest jako planetoida bliska Ziemi oraz potencjalnie niebezpieczna asteroida (ang. Potentially Hazardous Asteroid, PHA). Przewiduje się, że zbliży się do Ziemi w niewielkiej odległości 13 kwietnia 2029 roku. Obiekt znany jest również pod wcześniejszym oznaczeniem tymczasowym 2004 MN4.

Odkrycie

Planetoida (99942) Apophis została odkryta 19 czerwca 2004 roku przez Roya Tuckera, Davida Tholena oraz Fabrizio Bernardiniego w ramach programu poszukiwania planetoid finansowanego przez NASA, prowadzonego na Uniwersytecie Hawajskim w Kitt Peak National Observatory w Arizonie.

18 grudnia 2004 roku obiekt został ponownie zidentyfikowany przez Gordona Garradda z Obserwatorium Siding Spring w Australii, w ramach kolejnego programu poszukiwania planetoid bliskich Ziemi, również finansowanego przez NASA. Dalsze obserwacje, które miały miejsce w ciągu kilku następnych dni w różnych lokalizacjach na Ziemi, pozwoliły Minor Planet Center powiązać ten obiekt z czerwcowym odkryciem.

Nazwa planetoidy pochodzi od Apophisa, demona destrukcji i symbolu ciemności w mitologii egipskiej.

Możliwość uderzenia w Ziemię

Apophis należy do planetoid z grupy Atena, których orbity są zbliżone do orbity Ziemi. Obiega Słońce w ciągu 323 dni, zbliżając się dwukrotnie do orbity Ziemi podczas jednego okrążenia. Z powodu zaburzeń orbity Apophis, podczas zbliżenia do Ziemi 13 kwietnia 2029 roku, zmieni swoją klasyfikację z grupy Atena na grupę Apolla.

Pierwotny raport NASA z 24 grudnia 2004 roku określał „prawdopodobieństwo” zderzenia na „około 1 do 300”, co wywołało szerokie zainteresowanie w mediach. Kolejne analizy NASA ustaliły to prawdopodobieństwo na 1 do 233, co skutkowało przyznaniem 2 stopnia w skali Torino. Tego samego dnia, w oparciu o 64 obserwacje, NASA oceniła możliwość kolizji na 1 do 62 (1,6%), co podniosło ocenę do 4 stopnia.

25 grudnia 2004 roku szacowane „prawdopodobieństwo” zderzenia wciąż wynosiło 1 do 45 (2,2%), przy średnicy planetoidy wynoszącej 380 m i masie 7,5×1010 kg.

27 grudnia 2004 roku, na podstawie 176 obserwacji, „prawdopodobieństwo” wzrosło do 1 do 37 (2,7%); średnica planetoidy została oceniona na 390 m, a masa na 7,9×1010 kg.

Naukowcy NASA ogłosili, że „prawdopodobieństwo” zderzenia Apophisa z sztucznym satelitą w 2029 roku jest niezwykle niewielkie, ponieważ trajektoria Apophisa nie przecina strefy, w której znajdują się sztuczne satelity, a zarówno Apophis, jak i satelity mają niewielki rozmiar. Nawet w przypadku takiej kolizji w 2029 roku, zmiana położenia Apophisa w 2036 roku wyniosłaby zaledwie kilkaset kilometrów. Taki efekt nie miałby znaczącego wpływu na obliczone „prawdopodobieństwo” uderzenia w 2036 roku, ponieważ już wcześniej uwzględniało ono niepewność położenia Apophisa w 2036 roku w granicach 30 milionów kilometrów. Naukowcy NASA porównali możliwy efekt kolizji sztucznego satelity z Apophisem do zderzenia owada z szybą samochodu.

Badania opublikowane w 2013 i 2018 roku sugerują, że rozmiary planetoidy wynoszą 325 ± 15 m (pomiar uzyskany dzięki obserwacjom Kosmicznego Obserwatorium Herschela), a jej masa wynosi 6,1×1010 kg. „Prawdopodobieństwo” zderzenia z Ziemią w 2036 roku oceniane jest jako zerowe, a w ciągu najbliższych 100 lat wynosi 0,0000089.

Zgodnie z danymi JPL z 2018 roku planetoida znajdzie się najbliżej Ziemi w piątek 13 kwietnia 2029 roku. Przelot odbędzie się w odległości około 38 000 km (1/11 odległości Księżyca od Ziemi). Obiekt osiągnie jasność 3,3 magnitudo i będzie widoczny gołym okiem w Europie, Afryce oraz zachodniej Azji. Będzie to pierwszy tak duży obiekt w historii, który zbliży się do Ziemi w tak małej odległości. Naukowcy sądzą, że planetoida tej wielkości mija naszą planetę w podobnej odległości średnio raz na 1500 lat.

Prawdopodobne efekty zderzenia

NASA wstępnie oszacowała, że uderzenie Apophisa uwolniłoby energię równą 1480 megaton trotylu, jednak później zaktualizowała swoje szacunki, które w 2018 roku wyniosły 1200 megaton. Dla porównania, największa eksplozja wywołana przez człowieka, bombą termojądrową znaną jako bomba Chruszczowa lub „Car-bomba”, zrzucona próbnie w 1961 roku przez Związek Radziecki na Nową Ziemię, uwolniła około 57 megaton. Bomba atomowa Little Boy zrzucona na Hiroszimę uwolniła jedynie 0,013 megatony. Energia uderzeń, które doprowadziły do powstania dużych kraterów meteorytowych lub katastrofy tunguskiej, szacowana jest na 5–20 megaton. Erupcja wulkanu Krakatau w 1883 roku uwolniła energię równą 200 megatonom trotylu.

Rzeczywiste skutki zderzenia zależałyby od budowy planetoidy, stopnia jej dezintegracji w wyniku grawitacji Ziemi i przejścia przez atmosferę, miejsca kolizji z powierzchnią Ziemi oraz kąta uderzenia. Przewidywane skutki katastrofy byłyby tragiczne na obszarze tysięcy kilometrów kwadratowych, jednak nie spowodowałyby długotrwałych zmian w skali globalnej.

Planowane misje

Apophis była jedną z dwóch planetoid (obok 2003 SM84) rozważanych przez ESA jako potencjalny cel misji sondy kosmicznej Don Quijote. Start sondy był planowany na lata 2013–2015, jednak misja została anulowana.

Zobacz też

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Giorgini et al. (2008) Predicting the Earth encounters of (99942) Apophis Icarus 193.

Królikowska M., Sitarski G., Sołtan A.M. (2009) How selection and weighting of astrometric observations influence the impact probability. The case of asteroid (99942) Apophis Monthly Notices 399, 1964, cały artykuł dostępny tutaj.

Królikowska-Sołtan & Śliwa (2009) „Klucz do Apophis”

Linki zewnętrzne