92 Batalion Wojsk Ochrony Pogranicza był samodzielnym pododdziałem Wojsk Ochrony Pogranicza, który realizował służbę na granicy z Niemiecką Republiką Demokratyczną.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Na podstawie rozkazu MBP nr 043/org. z dnia 3 czerwca 1950 roku, z 10 Brygady Ochrony Pogranicza utworzono 9 Brygadę Wojsk Ochrony Pogranicza. Z dniem 1 stycznia 1951 roku, gubiński 32 batalion został przekształcony w 92 batalion WOP. Sztab batalionu pozostał wówczas przy ulicy Wyzwolenia.
W 1951 roku odbudowano zniszczony kompleks koszarowy przy ul. Sportowej, który częściowo wzbogacono nowymi budynkami. W październiku tego samego roku sztab 92 batalionu WOP przeniesiono do nowego obiektu.
W 1957 roku w batalionie utworzono etatowy pluton odwodowy.
W 1958 roku batalion przeszedł reorganizację i został przemianowany na batalion graniczny WOP Gubin.
W 1965 roku jednostka została rozformowana. Z Krosna Odrzańskiego do Gubina przeniesiono brygadową szkołę podoficerską. W 1968 roku sformowano ponownie techniczny batalion graniczny pod dowództwem ppłk. Alfreda Sabinicza.
W 1976 roku batalion został rozwiązany, a jego miejsce zajęła sekcja zwiadu, kompanie odwodowe oraz grupy odpowiedzialne za zabezpieczenie techniczne i kwatermistrzowskie.
Po wprowadzeniu stanu wojennego utworzono batalion graniczny WOP Gubin, którego dowódcą został mjr Jan Malewski.
W listopadzie 1989 roku rozwiązano Lubuską Brygadę WOP, a gubiński batalion wszedł w skład Łużyckiej Brygady WOP.
Zarządzeniem nr 012 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 7 maja 1991 roku w sprawie rozwiązania jednostek WOP oraz powołania jednostek organizacyjnych Straży Granicznej, Minister Spraw Wewnętrznych polecił z dniem 16 maja 1991 roku rozwiązać Batalion Graniczny Łużyckiej Brygady WOP w Gubinie, który według etatu nr 44/0100 liczył 639 żołnierzy i 13 pracowników cywilnych w okresie „W” oraz 552 żołnierzy i 13 pracowników cywilnych w okresie „P”.
Struktura organizacyjna
Struktura na początku lat 50:
- dowództwo, sztab i pododdziały batalionowe – Gubin → 51°58′01″N 14°42′42″E
- 27 strażnica – Strzegów → 51°49′15″N 14°37′13″E
- 28 strażnica – Polanowice → 51°53′22″N 14°41′16″E
- 30 strażnica – Sękowice
- 31 strażnica – Gubin → 51°57′50″N 14°42′38″E
- 34 strażnica – Żytowań → 52°01′01″N 14°44′59″E
GPK Gubin.
Struktura (zmieniona numeracja strażnic) w latach 1954 i 1955:
- dowództwo, sztab i pododdziały batalionowe – Gubin
- (35) 8 strażnica WOP Strzegów
- (36) 9 strażnica WOP Polanowice
- (37) 10 strażnica WOP Sękowice
- (38) 11 strażnica WOP Gubin
- (39) 12 strażnica WOP Żytowań
Graniczna Placówka Kontrolna Gubin.
1 stycznia 1960 roku batalionowi WOP Gubin podlegały:
- 10 strażnica WOP II kategorii Żytowań
- 11 strażnica WOP I kategorii Gubin
- 12 strażnica WOP I kategorii Sękowice
- 13 strażnica WOP III kategorii Polanowice
- 14 strażnica WOP II kategorii Strzegów.
Struktura batalionu i numeracja strażnic na dzień 1.01.1964:
- 9 strażnica WOP lądowa II kategorii Żytowań
- 10 strażnica WOP lądowa I kategorii Gubin
- 11 strażnica WOP lądowa I kategorii Sękowice – rozformowana w 1966
- 12 strażnica WOP lądowa III kategorii Polanowice
- 13 strażnica WOP lądowa II kategorii Strzegów
W marcu 1968 roku batalionowi technicznemu WOP Gubin podlegały:
- Strażnica techniczna WOP nr 9 Żytowań typ I
- Strażnica techniczna WOP nr 10 Gubin typ II
- Pluton kontroli ruchu granicznego Gubin
- Szkolna strażnica techniczna Gubin
- Strażnica techniczna WOP nr 11 Polanowice typ I
- Strażnica techniczna WOP nr 12 Strzegów typ III.
Struktura w latach 80:
- Dowództwo, sztab i pododdziały batalionowe – Gubin
- Strażnica WOP Sobolice
- Strażnica WOP Przewóz
- Strażnica WOP Łęknica
- Strażnica WOP Olszyna
- Strażnica WOP Zasieki
- Strażnica WOP Strzegów
- Strażnica WOP Polanowice
- Strażnica WOP Gubin
- Strażnica WOP Żytowań.
Dowódcy batalionu
- mjr Arkadiusz Rozenkier (1951–1952)
- mjr Stefan Sobolewski (1952–1956)
- mjr Mieczysław Zakrzewski (1956–1965)
- mjr Albert Sabinicz (1968–1976)
- ppłk Jan Malewski (1984–1991).
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985.
Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza : (1945–1991) : krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
Józef Ostrowski: Lubuska Brygada Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1989. Ludzie – wydarzenia. Krosno Odrzańskie: Drukarnia Dem-druk w Lubsku, 2005.
Zygmunt Traczyk: Ziemia Gubińska 1939–1949… Gubin: Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Gubińskiej, 2011. ISBN 978-83-88059-54-4.
Grzegorz Goryński: Trudne początki – nieznane dokumenty dotyczące narodzin Straży Granicznej i ruchu związkowego. W: Biuletyn 1–2/2012. T. Z historii ochrony granic. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej, 2012, s. 153–204. (pol.).
Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1990 – Lubuska Brygada WOP. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.strazgraniczna.pl. [dostęp 2021-01-16]. (pol.).
Archiwum Straży Granicznej, Zarys historii Lubuskiej Brygady WOP. Szczecin. sygn. 327/101.
