9 szwadron pionierów – to pododdział kawalerii Wojska Polskiego.
Historia szwadronu
W listopadzie 1924 roku utworzono szwadron pionierów w ramach 9 Samodzielnej Brygady Kawalerii. 21 listopada tegoż roku minister spraw wojskowych mianował porucznika Paweł Sawickiego z 27 pułku ułanów dowódcą szwadronu oraz podporucznika Lucjana Donnera z 26 pułku ułanów na stanowisko młodszego oficera.
Szwadron był częścią 9 Samodzielnej Brygady Kawalerii, stacjonującej w Baranowiczach. 6 listopada 1924 roku, generał dywizji Stefan Majewski, w imieniu ministra spraw wojskowych, wydał rozkaz O.I.Szt.Gen. 11750 Org., w którym ustalono odznaki dla organizującego się szwadronu pionierów:
- czarny otok na czapkach rogatywkach,
- proporczyki koloru pąsowo-czarnego na kołnierzach kurtki i płaszcza (pąsowy u góry, czarny u dołu),
- na naramiennikach kurtki i płaszcza numer (cyfry arabskie) oraz litery „9B”.
Szwadron stacjonował w garnizonie Baranowicze.
Od sierpnia 1926 roku, jednostka ewidencyjna szwadronu była 26 pułkiem ułanów w Baranowiczach. W związku z tym, do oddziału przeniesiono rotmistrza Sawickiego oraz poruczników Wacława Bartosiaka i Stanisława Rolbieckiego, pozostawiając ich na zajmowanych stanowiskach.
1 października 1926 roku, szwadron poddano inspekcji generała brygady Olgierda Pożerskiego.
4 sierpnia 1927 roku minister spraw wojskowych ustalił szkarłatno-czarne barwy dla proporczyka szwadronów pionierów.
Od lutego 1929 roku, szwadron stał się częścią Brygady Kawalerii „Baranowicze”. 31 marca 1930 roku porucznik Stanisław Rolbiecki przeszedł w stan spoczynku, a wiosną 1940 roku został zamordowany w Charkowie. Na stanowisko młodszego oficera przybył porucznik Władysław Traugutt-Tejchman. W tym samym roku oddział został przemianowany na 9 szwadron pionierów.
13 sierpnia 1931 roku minister spraw wojskowych, marszałek Polski Józef Piłsudski, rozkazem G.M. 7759 I. zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej szwadronów pionierów.
Od lipca do września 1934 roku, dwumiesięczne ćwiczenia praktyczne w szwadronie odbyli absolwenci X rocznika Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu: Józef Michał Jędrzejewski, Jerzy Zygmunt Orzeł i Jan Żółtowski.
Bezpośredni nadzór nad szkoleniem i wychowaniem żołnierzy w szwadronie oraz nadzór nad odpowiednim wykorzystaniem i konserwacją sprzętu saperskiego sprawował jeden z trzech dowódców grup saperów, który także był odpowiedzialny za coroczne koncentracje jednostek saperskich.
Od 1937 roku szwadron wszedł w skład Nowogródzkiej Brygady Kawalerii. Do października tego roku szwadron przeszedł reorganizację.
Od lipca do września 1938 roku, dwumiesięczne ćwiczenia praktyczne w szwadronie odbyli absolwenci XII rocznika SPRKaw: Zbigniew Dobrski i Tadeusz Maroszek.
Zgodnie z planem mobilizacyjnym „W”, dowódca 26 pułku w Baranowiczach był odpowiedzialny za przygotowanie i przeprowadzenie mobilizacji szwadronu pionierów nr 9. Jednostka była mobilizowana w trybie alarmowym, w grupie jednostek oznaczonych kolorem żółtym, z planem osiągnięcia gotowości w ciągu 42 godzin (A+42).
23 marca 1939 roku ogłoszono mobilizację jednostek „żółtych” na terenie Okręgu Korpusu Nr IX. Szwadron przyjął organizację wojenną L.3023/mob.org. i został uzupełniony zgodnie z zestawieniem specjalności L.4023/mob.AR oraz wyposażony zgodnie z normami materiałowymi L.5023/mob.mat. Mobilizacja przebiegła sprawnie, z wyjątkiem jednego oficera rezerwy. 25 marca, po zakończeniu mobilizacji, szwadron wspólnie z innymi oddziałami Nowogródzkiej BK rozpoczął załadunek na transporty kolejowe, którymi został przetransportowany do rejonu Sierpca.
Rozkazem Departamentu Kawalerii Ministerstwa Spraw Wojskowych L.1147 z 10 lipca 1939 roku nakazano utworzenie zmotoryzowanego plutonu pionierów Nowogródzkiej BK przy szwadronie pionierów brygady. Do momentu ogłoszenia mobilizacji pluton był w trakcie szkolenia i wyposażania w Modlinie, a na tabelę mobilizacyjną 26 pułku ułanów miał być wpisany prawdopodobnie wiosną 1940. Pluton motorowy, pod dowództwem porucznika kaw. Ryszarda Ignacego Kwiatkowskiego, nie dołączył do szwadronu, lecz wziął udział w obronie Warszawy.
Zgodnie z zaktualizowanym planem mobilizacyjnym „W”, dowódca Kadry Zapasowej Kawalerii Łuków był odpowiedzialny za przygotowanie i przeprowadzenie mobilizacji uzupełnienia marszowego szwadronu pionierów nr 9. Jednostka została zmobilizowana w Łukowie, w I rzucie mobilizacji powszechnej, a uzupełnienie marszowe podlegało dowódcy OK IX w każdym aspekcie.
W trakcie kampanii wrześniowej, szwadron pionierów nr 9 walczył w składzie Nowogródzkiej BK.
Kadra szwadronu
Dowódcy szwadronu:
- por. kaw. / rtm. Paweł Sawicki (XI 1924 – XI 1928)
- rtm. / mjr kaw. Władysław Walecki (XII 1928 – IV 1934)
- rtm. Władysław Wojnikonis (do IX 1939) †1940 Ukraina
Obsada personalna w marcu 1939:
- dowódca szwadronu – wakat
- dowódca plutonu – rtm. Henryk Klemens Dzierżanowski
- dowódca plutonu – rtm. Władysław Wojnikonis (od XII 1934)
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
Rocznik oficerów kawalerii. Warszawa: Nakładem „Przeglądu Kawaleryjskiego”, 1930.
Edward Bałtusis: Kwestionariusz. [w:] B.I.12c [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1940-01-21. [dostęp 2022-05-11].
Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
Убиты в Катыни. Книга Памяти польskich военнопленных – узников Козельского лагеря НКВД, расстрелянных по решению политбюро ЦК ВКП(б) от 5 marca 1940 года. Лариса Еремина (red.). Москва: Общество «Мемориал» – Издательство «Звенья», 2015. ISBN 978-5-78700-123-5.
Ludwik Głowacki: Obrona Warszawy i Modlina na tle kampanii wrześniowej 1939. Wyd. 5. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1985. ISBN 83-11-07109-8.
Tomasz Kośmider: Toruński Inspektorat Armii w systemie obronnym państwa polskiego w latach 1921-1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2009. ISBN 978-83-7543-082-0.
Eugeniusz Piwowarski. Przebieg i wyniki częściowej mobilizacji alarmowej z 23 marca 1939 r.. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 1-2 (151-152), 1995. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny. ISSN 0043-7182.
Jan Przemsza-Zieliński: Wrześniowa Księga Chwały Kawalerii Polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1995. ISBN 83-11-08380-0.
Stanisław Radomyski: Zarys historii Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu 1926-1939. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1992. ISBN 83-85621-06-7.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.
Rudolf Sieradzki, Henryk Wielecki: Wojsko Polskie 1921-1939. Organizacja i odznaki artylerii. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1994. ISBN 83-85621-44-X.
Zeszyty Katyńskie. Marek Tarczyński (red.). T. 4: Listy katyńskiej ciąg dalszy. Straceni na Ukrainie. Niezależny Komitet Historyczny Badania Zbrodni Katyńskiej i Polska Fundacja Katyńska, 1994. ISBN 83-87893-79-X.
Juliusz S. Tym: Struktura organizacyjna wielkich jednostek kawalerii w latach 1919–1939. W: Struktura organizacyjna kawalerii cz. 1. (Wielkie Jednostki). Krzysztof Mijakowski (red.). Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2013, seria: Wielka Księga Kawalerii Polskiej 1918–1939. ISBN 978-83-7769-893-8.
Piotr Zarzycki: Plan mobilizacyjny „W”. Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1995. ISBN 83-85621-87-3.