9 Pułk Strzelców Konnych imienia generała Kazimierza Pułaskiego
9 Pułk Strzelców Konnych imienia generała Kazimierza Pułaskiego (9 psk) – jednostka kawalerii Wojska Polskiego II RP oraz odtworzony oddział pieszy Armii Krajowej.
Pułk w okresie pokoju
Pułk został utworzony 10 października 1921 roku w Hrubieszowie. Od listopada 1921 roku stacjonował eksterytorialnie w garnizonie Włodawa, w koszarach artyleryjskich (Okręg Korpusu Nr II). Od maja 1924 roku jednostka znajdowała się w garnizonach: Grajewo (dowództwo, 1 i 2 szwadron), Osowiec (3 szwadron oraz szwadron karabinów maszynowych) oraz Białystok (szwadron zapasowy) w Okręgu Korpusu Nr III.
W latach 1921–1924 pułk był bezpośrednio podporządkowany dowódcy Okręgu Korpusu Nr IX w Brześciu, a pod względem wyszkolenia podlegał inspektorowi jazdy nr I w Wilnie, gen. bryg. Juliuszowi Rómmlowi. W tym czasie oddział pełnił funkcje kawalerii dywizyjnej, formując i wystawiając trzy dywizjony kawalerii, z każdym posiadającym pluton karabinów maszynowych. W trakcie wojny dywizjony miały walczyć w składzie 9, 20 i 30 Dywizji Piechoty. W jego skład wchodziły trzy szwadrony strzelców konnych, oddział szkolny karabinów maszynowych, pułkowa szkoła podoficerska oraz kadra szwadronu zapasowego.
W 1924 roku pułk przestał pełnić funkcje kawalerii dywizyjnej, przyjmując organizację pułku kawalerii samodzielnej i zostając włączonym do XI Brygady Kawalerii.
W 1929 roku jednostka została podporządkowana dowódcy Brygady Kawalerii „Białystok”, która w marcu 1937 roku została przemianowana na Podlaską Brygadę Kawalerii.
18 lutego 1933 roku Minister Spraw Wojskowych nadał koszarom pułku w Grajewie imię „Koszary imienia generała Kazimierza Pułaskiego”.
Święto pułkowe obchodzono 29 czerwca, w rocznicę walk stoczonych w 1920 roku przez I dywizjon 2 psk.
14 maja 1936 roku minister spraw wojskowych, generał dywizji Tadeusz Kasprzycki, nadał 9 psk nazwę „9 pułk strzelców konnych imienia generała Kazimierza Pułaskiego”.
9 psk w kampanii wrześniowej
Mobilizacja
9 pułk strzelców konnych został zmobilizowany od 24 sierpnia 1939 roku w garnizonach Grajewo, Osowiec i Białystok. Mobilizacja odbywała się w ramach alarmowej mobilizacji w grupie niebieskiej:
- 9 pułk strzelców konnych w garnizonach Grajewo i Osowiec.
W grupie żółtej w szwadronie zapasowym 9 pułku strzelców konnych w Białymstoku zmobilizowano:
- kolumnę taborową kawaleryjską typ II nr 353,
- kolumnę taborową kawaleryjską typ II nr 354,
- kolumnę taborową kawaleryjską typ II nr 355,
- park intendentury typ II nr 353.
W ramach I rzutu mobilizacji powszechnej w szwadronie zapasowym zmobilizowano szwadron marszowy nr 1 Podlaskiej Brygady Kawalerii (5 pułku ułanów). Mobilizacja przebiegła sprawnie i zgodnie z planem. 30 sierpnia, po zakończeniu mobilizacji, pułk przesunął się w kierunku granicy niemieckiej.
Walki i działania
Kampanię wrześniową pułk odbył w ramach Podlaskiej Brygady Kawalerii.
Walki w rejonie przygranicznym i w Prusach Wschodnich
30 sierpnia z pułku wydzielono wzmocnione szwadrony: 4 szwadron do osłony Grajewa i 1 szwadron do osłony Szczuczyna. Reszta pułku zgrupowała się we wsi Wilamowo (dowództwo pułku, szwadron ckm, szwadron gospodarczy, plutony kolarzy, ppanc. i łączności), a także w Siwkach (2 szwadron) i Glinkach (3 szwadron). 1 września pułk nie prowadził działań bojowych, a jedynie wziął do niewoli dwóch niemieckich lotników z rozbitego samolotu. 2 września większość 9 pułku została przeniesiona do Szczuczyna. 3 szwadron rozpoznawał patrolami trzy przygraniczne wsie na terenie Niemiec. Jeden z patroli 2 szwadronu stoczył potyczkę w rejonie miejscowości Bialla. O godzinie 9:00 9 psk wycofał się poza Szczuczyn w rejon Łempice, Ławsk, Gnatowo, Ciemniaki i Nieciki, pozostawiając 2 szwadron przy granicy niemieckiej z zadaniem patrolowania pogranicza.
3 września pułk otrzymał rozkaz dowódcy Podlaskiej BK gen. bryg. Ludwika Kmicic-Skrzyńskiego o natarciu w kierunku Gross Brzosken, Klein Brzosken. W nocy z 3 na 4 września 9 psk, wzmocniony baterią 1/14 dywizjonu artylerii konnej oraz szwadronem czołgów TKS z 32 dywizjonu pancernego, zajął stanowiska wyjściowe do natarcia. 4 września o 7:10 wzmocniony i spieszony 1 szwadron wykonał natarcie w kierunku Kl Brzosken, zajmując zalesione wzgórze na północ od wsi, a następnie zaległ pod ostrzałem niemieckiej broni maszynowej. O 7:30 3 szwadron, przy wsparciu artylerii oraz broni maszynowej, uderzył na wieś Gr Brzosken, którą zdobył, a następnie zajął cmentarz za nią. Po czym zaległ przed wsią Kl Brzosken. Na zajętych stanowiskach oba szwadrony prowadziły walkę ogniową z obsadą atakowanej wsi do godziny 16:00. Następnie wycofały się na uprzednio zdobyte pozycje. Po godzinie 22:00 9 psk wycofał się na stanowiska poza Szczuczyn. W wyniku natarcia oba szwadrony wzięły do niewoli 26 jeńców z bronią oraz 3 lkm. Straty własne wyniosły 7 rannych oraz utracono 4 konie. Z niewiadomych przyczyn natarcia nie wsparł szwadron czołgów TKS z 32 dpanc. 5 września, po północy, 2 szwadron dokonał wypadu na nieobsadzoną wieś Rogallen, gdzie w Sokollen stwierdzono obecność niemieckiej piechoty. Tego dnia do pułku dołączył 4 szwadron z Grajewa. Nocą 5/6 września, na rozkaz dowódcy Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew”, pułk wraz z macierzystą brygadą otrzymał zadanie przejścia na południowy brzeg Narwi.
Boje odwrotowe
Rano 6 września, bez kontaktu z nieprzyjacielem, 9 psk dotarł do Rogalic Wielkich. Po odpoczynku, kolejnej nocy 6/7 września, poprzez Łomżę i Śniadowo, dotarł do Lubotynia Starego. Na stacji w Śniadowie 9 psk znalazł 2 kompletne 37 mm armaty ppanc. wz. 36 oraz wagon amunicji, które zabrał ze sobą. 7 września, podczas postoju, pułk był dwukrotnie bombardowany przez lotnictwo niemieckie, jednak nie poniósł strat. 9 psk zmienił rejon postoju na Rząśnik, Włóki i Lubotyn Stary. 8 września w rejonie stacjonowania pułk zajął obronę frontem na południe. O godzinie 18:30 pułk rozpoczął marsz ubezpieczony po szosie Śniadowo-Ostrów Mazowiecki, a po osiągnięciu okolic Sulęcina Kolonia w rejonie wg 143 przeszedł do obrony z uwagi na zapadające ciemności. W nocy z 8 na 9 września wyznaczony dywizjon strzelców z 2 i 3 szwadronem oraz plutonem km pod dowództwem rtm. Walentego Pierzaka został wyznaczony przez dowódcę brygady do działań dywersyjnych w rejonie Małkini. Większość 9 psk przemaszerowała jako straż przednia Podlaskiej BK przez las Pałapas do lasów nadleśnictwa Ostrów Mazowiecka. 9 września, po krótkim odpoczynku w rejonie Kalinowa, pułk pomaszerował w kierunku drogi Andrzejewo-Ostrów Maz. Wzmocniony 1 szwadron obsadził wieś Biel. Nocą 9/10 września 9 psk przemieścił się do rejonu Zaręby Kościelne, gdzie dołączył dywizjon rtm. Pierzaka. Po odpoczynku 10 września, 9 psk podjął dalszy marsz przez Andrzejewo na Przeździecko. Jadący w straży przedniej pułku 2 szwadron został ostrzelany przez niemiecką broń maszynową, a wsparty przez 3 szwadron osiągnął wschodni skraj lasu Przeździecko. 1 szwadron uderzył na Dmochy, gdzie unieruchomił i zniszczył 6 samochodów pancernych, 2 czołgi, kilka sanitarek i motocykli niemieckich. Po zluzowaniu przez 5 pułk ułanów, wieczorem pułk zajął wsie Zaręby, Choromany, Ciemne, Dworaki. W nocy z 10 na 11 września, odpoczywający pułk został zaskoczony silnym ogniem broni maszynowej i artylerii, wycofał się na Dąbrowę Kościelną. Tabory pułku zostały rozbite, a także utracono 2 armaty ppanc, 2 ckm, a kontakt z plutonem 3 szwadronu został utracony. Jeden z plutonów 4 szwadronu utracił konie. Natarcie niemieckiej piechoty powstrzymał 4 szwadron z plutonem 3 szwadronu. Zginęło kilku oficerów i wielu żołnierzy, a pułk zmagał się z oddziałami niemieckiej 20 Dywizji Piechoty Zmotoryzowanej.
11 września dywizjon rtm Pierzaka w składzie 2, 3 szwadron, szwadron ckm i półplutonu ppanc. zajął stanowiska na skraju lasu Przeździecko, prowadząc działania obronne i zasadzkę na skrzyżowaniu szos Ostrów Maz.-Wysokie Maz. i Czyżew-Zambrów. W wyniku działań dywizjon zlikwidował trzy niemieckie patrole, niszcząc kilkanaście samochodów i motocykli, nieprzyjaciel stracił około 46 zabitych. 12 września pułk obsadził rejon Dąbrowy frontem na Szatanki, a po południu odparto atak 12 niemieckich czołgów, jeden z działonów unieruchomił 2 czołgi niemieckie, poległo i zostało rannych kilku strzelców konnych. Pułk w nocy z 12 na 13 września podjął marsz po osi Klukowo, Wypychy, Wyszonki Kościelne, Mień. Wsparcia udzielała mu dwu działowa 1 bateria 14 dak. 13 września około godziny 8:00 9 psk dotarł do Domanowa. 3 szwadron został wyznaczony jako ubezpieczenie pułku we wsi Patoka, która okazała się zajęta przez oddział niemiecki. Doszło do walki pomiędzy Domanowem a Patoką z udziałem 3 szwadronu, a jednocześnie na Domanowo uderzył pododdział motocyklistów niemieckich z 2 DPZmot., który został odparty przez 4 szwadron. Około godziny 12:00 na Domanowo od wschodu uderzyła niemiecka piechota zmotoryzowana, ze wsparciem około dwóch dywizjonów artylerii. Przy dużych stratach własnych, szczególnie w 3 szwadronie, natarcie niemieckie zostało zatrzymane. Z Domanowa wycofały się wszystkie pododdziały pułku, poza walczącymi 3 i 4 szwadronem. Kolejny niemiecki atak z czołgami doprowadził do odcięcia 3 i 4 szwadronu w Domanowie. Ostrzał czołgów przez baterię 1/14 dak z skraju wsi Pietraszki doprowadził do zniszczenia trzech z nich. Zatrzymało to niemieckie natarcie, umożliwiając odskok obu szwadronów, osłanianych przez 1 szwadron. 9 pułk zebrał się w Hodyszewie, gdzie dołączyły resztki 3 szwadronu i pozostałość 4 szwadronu. Domanowo opanowały oddziały niemieckie. Zginęło wielu żołnierzy, w tym por. Izydor Kołakowski oraz por. rez. Wykowski. Oprócz strat osobowych pułk utracił dwie armaty ppanc. i 4 ckm. Tabory pułku na wsi Mień, w osłonie plutonu kolarzy i odprysków ze szwadronów, na czele z kwatermistrzem pułku, w sile 221 żołnierzy, czasowo odłączyły się od pułku. Resztki 3 szwadronu zostały wcielone do szwadronu 4.
Przez Podlasie na Polesie
W nocy z 13 na 14 września, wobec okrążenia Podlaskiej BK, nastąpił odwrót na wschód. Podczas przekraczania szosy Łapy-Brańsk szpica 9 psk natknęła się na patrol z dwoma niemieckimi samochodami pancernymi, co spowodowało częściowe rozproszenie pułku. Ponownie zebrał się w rejonie Werpachy, Miszuki. Wieczorem 15 września 9 psk przeprawił się w bród przez Narew, przekroczył szosę Białystok-Brześć na północ od Strabel i dotarł do Eliaszuk. Po osiągnięciu Puszczy Białowieskiej, podjął dzienny marsz do Adrianki, gdzie dotarł 17 września. Tego dnia odesłano z pułku najsłabsze konie i ludzi do przeniesionego do Wołkowyska Ośrodka Zapasowego Podlaskiej i Suwalskiej BK. Następnie 18 września poprzez Bereźną dotarł do Zaniewia. 19 września, po dotarciu do Kublika nad Kanałem Królewskim, nawiązano kontakt z Samodzielną Grupą Operacyjną „Polesie” i uzyskano informacje o agresji ZSRR. 20 września strzelcy konni przeszli przez Kanał Królewski w rejonie dworu Bielin i poprzez wyschnięte koryto rzeki Prypeć stanęli na biwak we wsi Lubiąż. 21 września pułk dotarł do Werhy, a 22 września rozwiązano 4 szwadron, wcielając jego pozostałość do 1 i 2 szwadronów. 23 września 9 psk przez Niesuchojeże, Łapin dotarł do Serechowicz. W trakcie marszu pułk był ostrzeliwany przez sowieckich dywersantów, ponosząc straty w zabitych i rannych, prowadząc jednocześnie działania przeciw dywersyjne. 24 września w skład 9 psk włączono szwadron 26 pułku ułanów por. Konstantego Bordziłowskiego, sformowany w Ośrodku Zapasowym Nowogródzkiej BK w Łukowie. Tego dnia do 9 psk dołączono również szwadron konny pod dowództwem rtm. Bronisława Korzona, sformowany z nadwyżek mobilizacyjnych 3 pułku strzelców konnych. Wieczorem pułk osiągnął Starą Hutę.
Następnego dnia maszerowano przez Ploskie i Świtaź, ubezpieczając piechotę SGO „Polesie”. 26 września rozpoznanie 2 szwadronu ustaliło, że Włodawa jest wolna od wroga, pułk kwaterował w Komarówce. 27 września 9 psk przeprawił się przez Bug w Susznie i pomaszerował na kwatery do Żukowa. 28 września pułk przeszedł przez Mosty i Opole, a o 15:30 dotarł do wsi Jabłoń, gdzie zatrzymał się na postój ubezpieczony. Pod Wisznicą 3 szwadron por. Bordziłowskiego nawiązał kontakt ogniowy z oddziałem sowieckim, zajmując stanowiska na drodze Wisznica-Jabłoń. Na skraju Jabłoni rozwinęły się pozostałe szwadrony pułku. Doszło do natarcia oddziału piechoty sowieckiej oraz grupy dywersyjnej wspartych czołgami. 9 psk odparł sowiecki atak, niszcząc dwa czołgi. W nocy artyleria sowiecka ostrzelała rejon wsi Jabłoń. Około godziny 10:00, na rozkaz dowódcy Podlaskiej BK, 9 psk opuścił dotychczasowe stanowiska i, ostrzeliwany przez piechotę i artylerię sowiecką, przeszedł przez wsie Gęś i Milanów do Cichostowa.
Udział w bitwie pod Kockiem
30 września rano pułk przemieścił się do Suchowoli, wieczorem pomaszerował przez Hermanów, a o godzinie 3:00 1 października zatrzymał się w Wólce Domaszewskiej. Pułk patrolami rozpoznawał na Łuków, Gołąbki i Tuchowicz. 9 psk został podporządkowany dywizjonowi kawalerii KOP „Niewirków”, kompani z 28 pułku piechoty oraz artylerii. 2 października pułk przeszedł przez Siedliska do wsi Burzec, w trakcie tego marszu do 9 psk dołączyła grupa z taborami, rozbitkami oraz plutonem kolarzy pułku pod dowództwem mjr. B. Dobrzyńskiego. W nocy z 3 na 4 października 9 psk przeszedł do Nowej Wróbliny, celem osłony natarcia własnej piechoty. Patrole 1 szwadronu rozpoznały w rejonie Łukowa i Żelechowa pododdziały niemieckiej 29 DPZmot. 5 października Podlaska BK osłaniała walki SGO „Polesie” od północy i zachodu. 9 psk zajął stanowiska obronne od lasu na północ od Starej Wróbliny do rzeki Mała Bystrzyca oraz stawów w Radoryżu. Pułk ustawił się w obronie: 1 szwadron na wysuniętych placówkach w kontakcie bojowym z pododdziałami niemieckimi, 2 i 4 (rtm. Korzona) szwadrony na skraju lasu Starej Wróbliny, 3 (por. Bordziłowskiego) szwadron w głębi lasu. Wsparcie zapewniał pluton artylerii. Przez cały 5 października pułk prowadził walkę obronną z pododdziałami 29 DPZmot. wspartymi artylerią. Poległo 15 żołnierzy, a ponad 20 zostało rannych. W późnych godzinach popołudniowych pułk oderwał się od nieprzyjaciela i odszedł do lasu Lipiny. 6 października 9 psk, wraz z całą Podlaską BK oraz SGO „Polesie”, skapitulował.
Oddział Zbierania Nadwyżek i szwadron marszowy 9 psk
Zgodnie z planem mobilizacyjnym, 10 pułk ułanów Podlaskiej BK w Białymstoku oraz Starosielcach w pierwszych dniach września zmobilizował szwadron marszowy nr 3 Podlaskiej BK (szwadron marszowy 9 psk). Dowódcą szwadronu wyznaczono rtm. kontraktowego Paraosa Nacwiliszwilego, a jego zastępcą został por. Zygmunt Leszczyński. Wojenne losy szwadronu marszowego są nieznane, wiadomo, że por. Z. Leszczyński dostał się do niewoli sowieckiej.
Nadwyżki mobilizacyjne, które pozostały po zmobilizowaniu 9 pułku strzelców konnych w Grajewie i Osowcu, przed wybuchem wojny odesłano do szwadronu zapasowego 9 psk w Białymstoku. Nadwyżki mobilizacyjne, które pozostały po zmobilizowaniu przez szwadron zapasowy planowanych pododdziałów, tworzyły razem z przysłanymi Oddział Zbierania Nadwyżek 9 psk pod dowództwem rtm. Szczęsnego Tatarowskiego. Oddział nadwyżek wszedł w skład Zgrupowania Ośrodków Zapasowych Podlaskiej i Suwalskiej Brygady Kawalerii w Białymstoku. Z uwagi na zagrożenie Białegostoku przed atakiem wojsk niemieckich w dniach 12-15 września Ośrodki Zapasowe obu brygad wycofano do Wołkowyska. Z nadwyżek 9 psk oraz zgłaszających się bezpośrednio do ośrodka w Białymstoku sformowano dwa szwadrony: pod dowództwem por. rez. Jerzego Krygiera oraz ppor. rez. Kazimierza Chomińskiego. Jeden z nich wszedł w skład pułku kawalerii osłonowej „Wołkowysk” rtm. Ryszarda Wiszowatego. Z pozostałych strzelców konnych 9 pułku, po ewakuacji z Białegostoku do Wołkowyska, na miejscu sformowano 3 szwadron 110 pułku ułanów rtm. Wiktora Moczulskiego oraz 4 szwadron 110 pułku rtm. Wacława Florkowskiego. Dodatkowo, dla spieszonego 103 pułku szwoleżerów, ze strzelców sformowano 4 szwadron, gdzie dowódcą I plutonu był oficer 9 psk por. Gracjan Bojar-Fijałkowski. Wszystkie szwadrony utworzone dla formowanej Brygady Rezerwowej Kawalerii „Wołkowysk” podzieliły z nią losy w walkach z wojskami sowieckimi.
W Armii Krajowej od 1943 roku rozpoczęto odtwarzanie pułku, a jego rozwiązanie miało miejsce w styczniu 1945 roku, w związku z rozwiązaniem AK.
Symbole pułkowe
Sztandar
Nadanie sztandaru oraz jego wzór zostały zatwierdzone w Dzienniku Rozkazów MSWojsk. nr 25 z 1927 roku, poz. 318. Sztandar, ufundowany przez ziemian powiatów Szczuczyn i Kolno, wręczył pułkowi w Grajewie 27 września 1928 roku prezydent RP Ignacy Mościcki.
Sztandar wyruszył na pole bitwy wraz z pułkiem. 6 września został odesłany do OZ Podlaskiej Brygady Kawalerii do Białegostoku. Po przeniesieniu OZ do Wołkowyska, sztandar trafił do nowo zorganizowanego 102 pułku ułanów. Podczas wycofywania się w kierunku granicy litewskiej, koło Sopoćkina zakopano orła, szarfy oraz bandolier. Płatem sztandaru opiekował się plut. Piotr Wereszczyński, który przewiózł go na Litwę. Z obozu internowanych w Birsztanach płat wynieśli harcerze: Tadeusz Butler oraz Tadeusz Kognowicki. 28 września przekazali oni sztandar polskiemu attache wojskowemu w Kownie, płk. Leonowi Żółtkowi-Mitkiewiczowi. Attache wyekspediował sztandar przesyłką dyplomatyczną do Paryża. We Francji dorobiono do płata zastępcze drzewce oraz orła. Po klęsce Francji sztandar znalazł się na Wyspach Brytyjskich i był przechowywany w Kwaterze Polowej Naczelnego Wodza w Gask, w Szkocji. Po wojnie przekazano go do Muzeum im. Generała Sikorskiego w Londynie.
Odznaka pamiątkowa
2 października 1928 roku generał dywizji Daniel Konarzewski, w zastępstwie ministra spraw wojskowych, zatwierdził wzór oraz regulamin odznaki pamiątkowej 9 psk. Odznaka o wymiarach 40×40 mm ma kształt krzyża Ruperta o wypukło zaokrąglonych końcach ramion, pokrytych przezroczystą emalią. Pośrodku krzyża znajduje się okrągła szmaragdowa tarcza z amarantowym obrzeżem, na której widnieje numer oraz inicjały pułku „9 SK”. Odznaka oficerska jest jednoczęściowa, wykonana ze srebra i emaliowana. Wykonawcą odznaki był Wiktor Gontarczyk z Warszawy.
Inicjały
14 maja 1936 roku minister spraw wojskowych generał dywizji Tadeusz Kasprzycki nadając pułkowi imię patrona, zarządził noszenie przez żołnierzy pułku inicjałów „K. P.” na naramiennikach kurtek i płaszczy zamiast dotychczasowego numeru porządkowego „9”.
Barwy
Żurawiejka
Strzelcy konni
Dowódcy i zastępcy dowódcy pułku
Kawalerowie Virtuti Militari
Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Wojskowego Virtuti Militari:
Żołnierze 9 pułku strzelców konnych – ofiary zbrodni katyńskiej
Biogramy zamordowanych oficerów znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego.
Upamiętnienie
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
Rocznik oficerów kawalerii. Warszawa: Przegląd Kawaleryjski, 1930.
Krzysztof Filipow, Bohdan Wróblewski: Odznaki pamiątkowe Wojska Polskiego 1921–1939. Kawaleria. Warszawa: Feniks editions, 1992. ISBN 83-900217-3-0.
Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
Szymon Kucharski, Juliusz Tym: 2 pułk ułanów. T. 21. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2019, seria: Wielka Księga Kawalerii Polskiej 1918–1939. Odznaki kawalerii. ISBN 978-83-8164-151-7.
Stefan Orłowski: Zarys historii wojennej 9-go pułku strzelców konnych. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1934, seria: Zarys historii wojennej formacji polskich 1918–1920.
Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990. ISBN 83-211-1104-1. Brak numerów stron w książce.
Najkrótsza historia 9 psk i Ordre de Bataille w dniu 01.09.1939 r., Towarzystwo Przyjaciół 9 Pułku Strzelców Konnych w Grajewie.
Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Pantera Books, 2007. ISBN 83-204-3299-5.
Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
Henryk Smaczny: Księga kawalerii polskiej 1914-1947: rodowody, barwa, broń. Warszawa: TESCO, 1989. ISBN 83-00-02555-3.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
Zbigniew Gnat-Wieteska: 9 Pułk Strzelców Konnych im. gen. Kazimierza Pułaskiego. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej, zeszyt 95. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1999. ISBN 83-87103-78-0.
Tomasz Dudziński, Juliusz Tym: 9 Pułk Strzelców Konnych. Wielka księga kawalerii polskiej 1918-1939 tom 39. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2013. ISBN 978-83-7769-366-7.
Piotr Miketyński: 9 Pułk Strzelców Konnych im. gen. Kazimierza Pułaskiego w kampanii wrześniowej 1939 roku. Wspomnienia i relacje. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Księgarnia Akademicka, 2001. ISBN 83-7188-476-1.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
Jerzy Wojciechowski: Kawaleria w planie mobilizacyjnym „S”. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 2010. ISBN 978-83-62046-24-9.
Linki zewnętrzne
Kongres FIDAC-u, Wręczenie sztandaru 9 Pułkowi Strzelców Konnych im. Pułaskiego w bazie Repozytorium Cyfrowego Filmoteki Narodowej – Warszawa, 1936-07, Kronika filmowa PAT.