9 Pułk Piechoty był polskim pułkiem piechoty działającym w okresie Księstwa Warszawskiego.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Pułk został utworzony na przełomie 1806 i 1807 roku w Gnieźnie jako 1 pułk piechoty Legii Poznańskiej. Wziął udział w kampanii pomorskiej w 1807 roku, gdzie żołnierze regimentu walczyli m.in. pod Tczewem oraz brali udział w oblężeniach Gdańska i Kołobrzegu. Po podpisaniu traktatu tylżyckiego (7 i 9 lipca), 9. pułk piechoty dowodzony przez księcia Sułkowskiego został ulokowany w garnizonie w Lesznie.
W 1808 roku, pułk został wybrany jako jeden z trzech polskich pułków piechoty (obok 4. i 7.), które wysłano do Hiszpanii, gdzie od 2 maja trwało powstanie przeciwko Napoleonowi. Jesienią tego samego roku pułk przekroczył granicę francusko-hiszpańską. Na koniec 1809 roku pułk liczył 2050 żołnierzy. Zgodnie z etatem z 1810 roku, pułk miał składać się z 27-osobowego sztabu oraz trzech batalionów piechoty, z których każdy miał po 6 kompanii. Sztaby batalionów miały liczyć 4 osoby, a każda kompania 136 żołnierzy. Łącznie w pułku powinno służyć 2487 żołnierzy, jednak rzeczywisty stan osobowy był nieco mniejszy.
Podczas pobytu w Hiszpanii, żołnierze 9. pułku odznaczyli się zwłaszcza w bitwach pod Almonacid i Ocañą. Wiosną 1812 roku podjęto decyzję o wycofaniu Dywizji Polskiej z Hiszpanii. W trakcie przygotowań do inwazji na Rosję w 1812 roku pułk został włączony do 28 Dywizji dowodzonej przez gen. Girarda.
Po zakończeniu kampanii rosyjskiej, 9. pułk przeszedł przez terytorium Księstwa Warszawskiego i dotarł do ziem niemieckich. Tam Napoleon polecił utworzenie nowego 4. pułku piechoty z resztek 4., 7. i 9. pułków piechoty, pod dowództwem dotychczasowego dowódcy 9. regimentu, płk. Michała Cichockiego. Z początkiem lipca 1813 roku pułk został przyłączony do Dywizji Jana Henryka Dąbrowskiego.
Po abdykacji Napoleona, car Aleksander I zgodził się na odesłanie polskich oddziałów do kraju, które miały stanowić podstawę do tworzenia Wojska Polskiego pod dowództwem wielkiego księcia Konstantego. 13 czerwca 1814 roku pułkowi wyznaczono miejsce koncentracji w Łomży.
Jednak pułk nie został odtworzony, ponieważ etat armii Królestwa Polskiego przewidywał jedynie 12 pułków piechoty. Nowe pułki piechoty zaczęto formować dopiero po wybuchu powstania listopadowego. Rozkaz dyktatora gen. Józefa Chłopickiego z 10 stycznia 1831 roku nałożył obowiązek organizowania ich na władze wojewódzkie. W województwie krakowskim tworzono 1 Pułk Województwa Krakowskiego, który później przemianowano na 9 pułk piechoty liniowej.
Żołnierze pułku
Dowódcy pułku:
- płk Antoni Paweł Sułkowski (od 29 listopada 1806),
- płk Michał Cichocki (od 20 marca 1810).
Oficerowie i podoficerowie:
- Dezydery Chłapowski
- Franciszek Morawski (1783–1861)
- Julian Sierawski
- Feliks Grotowski
- Józef Kozłowski (autor wspomnień)
- Stanisław Broekere (autor wspomnień)
- Andrzej Daleki (autor wspomnień)
Walki pułku
Bitwy i potyczki:
Mundur
Andrzej Daleki, który pierwotnie był żołnierzem 3. pułku piechoty Legii Poznańskiej (11. pułku piechoty Księstwa Warszawskiego), a następnie 9. pułku, opisał ubiór żołnierzy polskich podczas kampanii pomorskiej jako: granatowy mundur z białymi wyłogami i guzikami, z czerwonym kołnierzem, czapkę czworograniastą w kolorze granatowym z białymi sznurami oraz kokardą polską na przodzie, granatowe spodnie z zielonymi wypustkami oraz kamasze.
Przepis dotyczący ubioru z 3 września 1810 roku nie doprowadził do pełnej jednolitości mundurów piechoty. Niektóre pułki znacząco różniły się od ustaleń regulaminowych.
W 9. pułku piechoty mundur przypominał ten z 4 pp; kołnierz pąsowy z granatową wypustką, białe wyłogi, pąsowe wyłogi rękawów z białą wypustką, granatowe patki rękawów i naramienniki z białą wypustką; guziki były białe.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Szymon Askenazy, Bronisław Gembarzewski: Wojsko Polskie: Księstwo Warszawskie 1807–1814. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2003. ISBN 83-88841-47-5.
Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
Bronisław Gembarzewski: Żołnierz polski. Ubiór, uzbrojenie i oporządzenie od wieku XI do roku 1960. T.3 od 1797 do 1814 roku. Warszawa: 1964.
Hubert A. Nowak: Dzieje 9. pułku piechoty Księstwa Warszawskiego z lat 1807-1813 we wspomnieniach jego żołnierzy. Zabrze-Tarnowskie Góry: 2021.
Jan Wimmer: Historia piechoty polskiej do roku 1864. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
Wiesław Wróblewski: Działania militarne w Wielkopolsce i na Ziemi Lubuskiej. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny AON. Departament Systemu Obronnego MON, 2002. ISBN 83-88329-25-1.
Gabriel Zych: Armia Księstwa Warszawskiego 1807–1812. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1961.