9 Łużycki Pułk Czołgów Średnich (9 pcz) – jednostka wojsk pancernej ludowego Wojska Polskiego.
Pułk został utworzony na podstawie rozkazu organizacyjnego Nr 033/Org. ND WP z dnia 6 lutego 1946 roku, na bazie 16 Dnowsko-Łużyckiej Brygady Pancernej.
W strukturze pułku zastosowano etat nr 5/25 dla pułku czołgów średnich w czasie „P”, który obejmował 371 żołnierzy oraz 7 pracowników wojska. W nowej organizacji zlikwidowano szczebel batalionu, a liczbę kompanii czołgów zmniejszono do trzech. Zredukowano także liczbę plutonów w kompanii fizylierów. Zamiast kompanii sztabowej utworzono pluton dowodzenia, a liczba czołgów zmniejszyła się z 43 do 32.
20 lipca 1946 roku 9 Dnowsko-Łużycki Pułk Czołgów Średnich został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari.
1947-1950
Zgodnie z rozkazem organizacyjnym Nr 051/Org. ND WP z dnia 19 lutego 1947 roku, pułk został przeformowany na etat Nr 5/33 dla pułku czołgów T-34/85. W wyniku tego rozkazu zlikwidowano kompanię fizylierów, a zamiast plutonu dowodzenia stworzono kompanię sztabową, która zawierała pluton dowodzenia, pluton saperów oraz pluton ochrony.
Na podstawie rozkazu Nr 076/Org. MON z dnia 19 kwietnia 1948 roku, pułk został przekształcony na etat Nr 5/38 dla pułku czołgów średnich T-34/85, z liczbą 368 żołnierzy oraz 3 pracowników wojska. W nowej strukturze pułku utworzono kompanię szkolną, a liczba czołgów zwiększyła się z 32 do 35.
Na podstawie rozkazu Nr 0055/Org. Ministra Obrony Narodowej z dnia 30 marca 1949 roku, 9 Pułk Czołgów Średnich został podporządkowany dowódcy 8 Zmotoryzowanej Dywizji Piechoty i przeformowany na etat Nr 5/43 dla pułku czołgów Zmotoryzowanej DP, osiągając stan 950 żołnierzy oraz 26 pracowników kontraktowych.
Zgodnie z rozkazem Nr 0013/BPanc. dowódcy Wojsk Lądowych z dnia 22 kwietnia 1949 roku, dowódca Okręgu Wojskowego Nr IV był zobowiązany do rozformowania 28 Pułku Artylerii Pancernej w Śremie do 1 lipca 1949 roku. Działa oraz załogi zostały przekazane 9 Pułkowi Czołgów, z których zorganizowano batalion dział pancernych SU-85. Pułk nadal stacjonował w garnizonie Słupsk, w kompleksie koszarowym przy ul. Rokossowskiego 45/51, posługując się dotychczasowym numerem jednostki wojskowej 2314. 8 Zmotoryzowana Dywizja Piechoty wraz z 16 Dywizją Pancerną tworzyła trzon 1 Korpusu Pancernego.
1950-1967
Na podstawie rozkazu Nr 0054/Org. Ministra Obrony Narodowej z dnia 12 czerwca 1950 roku, 8 Zmotoryzowana Dywizja Piechoty oraz 16 Dywizja Pancerna miały być przeformowane na etaty Nr 5/64 – 5/76 Dywizji Zmechanizowanej do 1 października 1950 roku. W związku z tym 9 Pułk Czołgów Średnich został przekształcony na etat Nr 5/66, który obejmował 789 żołnierzy oraz 26 pracowników kontraktowych. Struktura pułku składała się z 2 batalionów czołgów T-34/85 i batalionu dział pancernych ISU-122 oraz kompanii dowodzenia i kompanii fizylierów. Zgodnie z etatem, pułk powinien dysponować 64 czołgami średnimi T-34/85 oraz 21 samobieżnymi działami pancernymi ISU-122.
Zgodnie z rozkazem Nr 0044/Org. Ministra Obrony Narodowej z dnia 17 maja 1951 roku, w ramach reorganizacji jednostek, Dowództwo I Korpusu Pancernego zostało przekształcone na Dowództwo I Korpusu Zmechanizowanego, a jednostki 8 i 16 Dywizji Zmechanizowanej przeniesiono na nowe etaty. W wyniku tego 9 Pułk Czołgów Średnich został przekształcony na etat Nr 5/84, osiągając stan 728 żołnierzy oraz 12 pracowników cywilnych. Batalion artylerii pancernej został wyłączony z pułku i przeniesiony do Trzebiatowa, gdzie stał się podstawą formowania 12 Pułku Artylerii Pancernej. Batalion szkolny również został usamodzielniony i otrzymał nazwę 3 Szkolny Batalion Czołgów. Wprowadzono również trzeci, skadrowany batalion czołgów oraz batalion piechoty zmotoryzowanej.
Na podstawie rozkazu Nr 0056/Org. Ministra Obrony Narodowej z dnia 19 września 1955 roku, 9 Pułk Czołgów Średnich został przekształcony na etat Nr 5/166 dla pułku czołgów średnich Dywizji Zmechanizowanej typu A, z liczbą 690 żołnierzy oraz 20 pracowników cywilnych. W nowej organizacji zlikwidowano szczebel batalionu, pozostawiając 5 kompanii czołgów, w tym dwie skadrowane. W skład pułku weszły także: kompania piechoty zmotoryzowanej, kompania rozpoznawcza, bateria przeciwlotnicza, pluton łączności, pluton saperów, pluton transportowo-gospodarczy oraz drużyna rozpoznania chemicznego. Na uzbrojeniu pułku powinno znajdować się 55 czołgów średnich T-54 oraz jeden transporter opancerzony BTR-152, jednak jednostka w praktyce dysponowała czołgami T-34/85.
W tym samym okresie 8 DZ została wyłączona z I Korpusu Zmechanizowanego i podporządkowana dowódcy 1 Korpusu Armijnego w Wałczu (rozkaz Nr 0058/Org. MON z dnia 19 września 1955 roku).
Na podstawie rozkazu Nr 025/MON Ministra Obrony Narodowej z 1967 roku, w kwestii przekazania jednostkom wojskowym historycznych nazw i numerów oraz ustanowienia dorocznych świąt jednostek, 9 Łużycki Pułk Czołgów Średnich przejął dziedzictwo tradycji 16 Dnowsko-Łużyckiej Brygady Pancernej i został przemianowany na 16 Dnowsko-Łużycki Pułk Czołgów Średnich (Dz. Roz. Tjn. MON Nr 10, poz. 53).
Żołnierze pułku
Piotr Przyłucki
Witold Wereszczyński
Przypisy
Bibliografia
Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945–1960: skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 3, Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego: formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek kawalerii, wojsk pancernych i zmotoryzowanych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07419-4.