9 Oddział Ochrony Pogranicza – zlikwidowany oddział w ramach struktury organizacyjnej Wojsk Ochrony Pogranicza, który pełnił służbę na granicy polsko-czechosłowackiej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
9 Oddział Ochrony Pogranicza JW 1957 (Zarządzenie SzSG Nr 053/Org. z 30 marca 1946) został utworzony przez Krakowski Okręg Wojskowy na podstawie rozkazu dowódcy okręgu, gen. Mikołaja Prus-Więckowskiego. W skład oddziału weszło sześć komendantur odcinków oraz 30 strażnic, co dało łącznie 2934 wojskowych oraz 23 kontraktowych.
Oddział powstał na podstawie stanu osobowego 6 i 8 Dywizji Piechoty oraz części 17 Dywizji Piechoty. W grupie formującej znajdowali się m.in. ppor. Henryk Mardeusz oraz ppor. Aleksander Cisłowski. Miejscem stacjonowania oddziału została ul. Jagiellońska w Nowym Sączu. Komenda w Rajczy utworzona została na bazie 3/14 pp, komenda w Jabłonce na bazie 3/18 pp, a komenda w Nowym Targu na bazie 1/16 pp, z kolei komenda w Nowym Sączu na bazie 3/16 pp.
Oddział objął ochroną odcinek granicy południowej z Czechosłowacją, rozciągający się od rejonu Baligród do Zwardoń, wcześniej zabezpieczany przez 6 i 8 Dywizje Piechoty.
Meldunek z dnia 26 sierpnia 1946 do dowódcy Okręgu Wojskowego nr 5, dotyczący warunków bytowych 14. Pułku Piechoty w Nowym Sączu, stwierdza:
[…] budynek umiejscowiony w mieście, w górzysto-leśnej okolicy, murowany, dwupiętrowy i ogrodzony. Budynek jest suchy, ale wymaga gruntownego remontu, w tym naprawy dachów, podłóg, malowania ścian i sufitów oraz oszklenia okien. Wodociągi są nieczynne, ustępy skanalizowane z 21 sedesami i 15 pisuarami również są nieczynne. Piece kaflowe zapewniają wystarczającą temperaturę, a stosunek powierzchni podłóg wynosi 1–10. Oświetlenie elektryczne działa częściowo, brakuje oświetlenia w korytarzach, salach oraz ustępach. W budynku znajdują się 18 izb mieszkalnych, gdzie na jednego żołnierza przypada 4 m². Odległość izb od umywalni i ustępów wynosi od 5 do 50 kroków. Żołnierze śpią na żelaznych łóżkach z siennikami, jednak nie wszyscy mają zapewnioną bieliznę pościelową i koce. Rzeczy osobiste przechowują przy sobie lub w łóżku. Nie ma stołówki dla żołnierzy, a oficerowie stołują się w restauracji. Magazyn żywnościowy istnieje, natomiast kuchnia polowa stoi odkryta na polu. Pułk korzysta z łaźni kolejowej (8 natrysków, basen, parówka). Jednostka nie dysponuje pralnią. Bielizna jest przewożona z garnizonowej łaźni i pralni w Krakowie. Izby chorych nie są dostępne. Jednostka utrzymuje stan bojowy, a całość jest jedynie prowizorycznie urządzona.
Na podstawie rozkazu Nr 0153/Org. Naczelnego Dowódcy WP z dnia 21 września 1946, jednostka została przekształcona w 9 Krakowski Oddział WOP.
Struktura w 1945
W 1945 roku struktura oddziału obejmowała:
- dowództwo i sztab
- grupa manewrowa
- komenda odcinka nr 38 – Komańcza
- komenda odcinka nr 39 – Gorlice
- komenda odcinka nr 40 – Stary Sącz
- komenda odcinka nr 41 – Nowy Targ
- komenda odcinka nr 42 – Jabłonka
- komenda odcinka nr 43 – Rajcza
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Henryk Dominiczak: Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1945–1948. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971.
Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985.
Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza (1945–1991). Krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
Jan Ławski: Ochrona granic Polski Ludowej 1945–1948. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1974.
Tadeusz Kwiędacz: Prawda na granicy : Inna historia Zbigniewa Plewy i Stanisława Kopika : Rajcza 1946–1947. Rafał Brzeziński (red.). Dzierżoniów: Edytor, 2023, s. 1–153. ISBN 978-83-65266-97-2.
Archiwum Straży Granicznej, sygn. 217/143 k. 7–8. Wykazy dyslokacyjne WOP 1946.