9 kompania

9 kompania (ros. 9 рота, 9 rota) to rosyjski film wojenny z 2005 roku, wyreżyserowany przez Fiodora Bondarczuka. Opowiada on o poborowych Armii Radzieckiej, którzy walczą podczas wojny w Afganistanie.

Film jest inspirowany rzeczywistymi wydarzeniami, które miały miejsce na początku 1988 roku podczas operacji „Magistrala”, kiedy to 39 radzieckich żołnierzy broniło wzgórza 3234 przed 200–300 mudżahedinami. Była to ostatnia operacja wojsk radzieckich przeprowadzona na dużą skalę w trakcie interwencji w Afganistanie.

Reżyser Fiodor Bondarczuk jest synem znanego radzieckiego reżysera Siergieja Bondarczuka, który stworzył m.in. film Los człowieka (1959) dotyczący losów radzieckiego żołnierza w czasie II wojny światowej. W trakcie pracy nad 9 kompanią, młody Bondarczuk czerpał wiele inspiracji z twórczości swojego ojca.

Choć 9 kompania nie jest pierwszym filmem o udziale radzieckich wojsk w Afganistanie (na przykład w 1991 roku powstał Afganskij izłom w reżyserii Władimira Bortka), to jest to jak na razie jedyna wysokobudżetowa rosyjska produkcja, która trafiła również na rynki zachodnie. Film porównywany jest do amerykańskich produkcji o wojnie wietnamskiej, takich jak Pluton czy Full Metal Jacket. W pierwszych pięciu dniach od premiery 9 kompania zarobiła 7,7 miliona dolarów, ustanawiając nowy rekord w rosyjskim box-offisie.

Zdjęcia do filmu kręcono między 25 maja a 12 października 2004 roku na Krymie, w Uzbekistanie oraz w Moskwie. Premiera światowa miała miejsce 29 września 2005 roku, a w Polsce film zadebiutował 20 października 2006 roku.

Obsada

Artur Smoljaninow – szeregowy Oleg „Lutyj” Lutajew
Aleksiej Czadow – szeregowy Władimir „Wróbel” Worobiow
Konstantin Kriukow – szeregowy Rusłan „Gioconda” Pietrowski
Iwan Kokorin – szeregowy „Czugun” Czugajnow
Michaił Jewłanow – szeregowy „Riaba” Riabokoń
Artiom Michałkow – szeregowy Siergiej „Stas” Stasienko
Sosłan Fidarow – szeregowy „Pinoczet” Bekbułatow
Iwan Nikołajew – Sieryj
Michaił Porieczenkow – chorąży Aleksandr Dygało
Fiodor Bondarczuk – chorąży Siergiej „Chochoł” Pogriebniak
Dmitrij Muhamadiejew – sierżant Afanasij
Irina Rachmanowa – Biełosnieżka (Królewna Śnieżka)
Amadu Mamadakow – starszy sierżant „Kurbaszi” Kurbangalijew
Aleksandr Szejn – „Patefon”
Aleksiej Krawczenko – kapitan „Kochraman” Bystrow
Aleksandr Baszyrow – chorąży „Pomidor”
Michaił Jefremow – zdemobilizowany starszyna
Stanisław Goworuchin – dowódca pułku szkoleniowego
Andriej Krasko – pułkownik, dowódca pułku w Afganistanie
Aleksandr Łykow – major, saper-instruktor
Aleksiej Sieriebriakow – kapitan wywiadu
Oleś Kacion – Michej
Karen Martirosian – Aszot
Marat Gudijew – mudżahedin Ahmet
Aleksandr Kurczenko – fryzjer
Swietłana Iwanowa – Ola
Michaił Władimirow – kierowca-mechanik BMP

Fabuła

Akcja filmu rozgrywa się w 1987 roku i rozpoczyna się w Krasnojarsku, gdzie rekruci o pseudonimach „Czugun”, „Lutyj”, „Wróbel”, „Gioconda”, „Stas” i „Riaba” są wcielani do Armii Radzieckiej, stając się częścią „drużyny afgańskiej”. Zostają wysłani do jednostki szkoleniowej w Ferganie, gdzie dołącza do nich nowy rekrut zwany „Pinoczet”. Ich dowódcą jest weteran wojenny, starszy chorąży Dygało. Po kilku miesiącach szkolenia, poborowi przylatują transportowcem na lotnisko w Bagramie. Na ich oczach rozbija się inny samolot z żołnierzami wracającymi do ZSRR po zakończonej służbie w Afganistanie. Po przybyciu, główni bohaterowie (z wyjątkiem „Riaby” i „Pinoczeta”) trafiają do 9. kompanii 345 Samodzielnego Pułku Spadochronowego, gdzie spotykają sierżanta Afanasija, chorążego „Chachoła” oraz starszego sierżanta „Kurbaszi”. Ich zadaniem jest zająć wzniesienie w prowincji Chost i utrzymać je, chroniąc przechodzące pod nim kolumny radzieckie. Po drodze kompania zatrzymuje się na noc w bazie spadochroniarzy Anawa w prowincji Pandższir, gdzie rekruci biorą udział w swoim pierwszym starciu z mudżahedinami. Rekrut „Wróbel” ma trudności z zaakceptowaniem zabicia swojego pierwszego przeciwnika, mudżahedina Ahmeda.

Spadochroniarze zdobywają wzgórze, mimo że wpadają w zasadzkę mudżahedinów, którzy ostrzeliwują ich z wyższych pozycji. Po bitwie wróg wycofuje się do wioski, która zostaje zniszczona w wyniku ostrzału z gradów. W trakcie walki giną „Riaba”, „Stas” oraz dowódca kompanii, kapitan „Kochraman” Bystrow. Po Nowym Roku spadochroniarze stają do zaciętej obrony wzgórza 3234 przeciwko przeważającym siłom mudżahedinów. Odpierają kilka ataków, tracąc niemal wszystkich swoich ludzi. Z głównych bohaterów przeżywa jedynie „Lutyj”.

Na pomoc przybywają śmigłowce Mi-24 oraz siły lądowe. Dowodzący nimi pułkownik informuje jedynego ocalałego o bezsensowności dalszej walki, ponieważ wojska radzieckie wycofują się z Afganistanu. W ostatniej scenie kolumna Armii Radzieckiej zmierza w stronę granicy, opuszczając Afganistan. Na transporterze BMP-2 siedzi „Lutyj”, na którego piersi widoczny jest Order Czerwonej Gwiazdy.

Nieścisłości historyczne

W filmowej bitwie ocalał tylko jeden żołnierz, który w ostatniej scenie stwierdza, że radzieckie dowództwo zapomniało o 9. kompanii. W rzeczywistości w walce o wzgórze 3234 zginęło tylko sześciu z trzydziestu dziewięciu broniących go żołnierzy, a dwudziestu ośmiu zostało rannych. Dwaj zabici pośmiertnie zostali odznaczeni Złotą Gwiazdą Bohatera Związku Radzieckiego. Żołnierze mieli także stałą łączność z dowództwem, co pozwalało im w razie potrzeby wezwać wsparcie artylerii.

Odbiór

Film wzbudził mieszane uczucia wśród weteranów wojny afgańskiej, którzy zarzucali mu liczne przeinaczenia. Mimo to, według liczby sprzedanych biletów, został dobrze przyjęty przez publiczność. Obejrzał go nawet prezydent Rosji Władimir Putin. Film zdobył również Złotego Orła, przyznawanego przez Rosyjską Akademię Sztuki Filmowej.

W 2006 roku 9 kompanię zgłoszono jako kandydata do Oscara, jednak nie otrzymała ona nominacji.