9 Dywizjon Żandarmerii (9 dżand.) to jednostka żandarmerii Wojska Polskiego.
Historia dywizjonu
9 Dywizjon Żandarmerii, wraz z przypisanymi pododdziałami, miał swoją siedzibę na obszarze Okręgu Korpusu Nr IX. Dowódca dywizjonu jednocześnie pełnił rolę szefa żandarmerii w DOK IX.
W dniu 15 stycznia 1924 roku, kapitan żandarmerii Roman Leon Stadnicki został przeniesiony do 7 dżand. na stanowisko dowódcy Oddziału Szkolnego w Kadrze Szwadronu Zapasowego.
Do 20 marca 1924 roku zlikwidowano plutony żandarmerii w Białej Podlaskiej oraz Kobryniu, a na ich miejsce utworzono posterunki żandarmerii. W tym samym miesiącu nastąpiły przeniesienia niżej wymienionych oficerów do korpusów oficerów piechoty, jazdy i artylerii: kapitan żandarmerii Edward Drzniewicz do 19 pap, porucznik żandarmerii Władysław Trojanowski do 21 puł. oraz porucznik żandarmerii Henryk Kuzilek do 82 pp.
17 lutego 1928 roku minister spraw wojskowych ustanowił dzień 5 sierpnia jako datę święta dywizjonu.
12 grudnia 1935 roku minister spraw wojskowych unieważnił wcześniejszą datę święta dywizjonu i zatwierdził dzień 13 czerwca jako święto żandarmerii.
Jednostka nie dysponowała sztandarem ani odznaką pamiątkową. Od 1931 roku oficerowie i podoficerowie mieli możliwość otrzymania odznaki pamiątkowej Żandarmerii. W 1939 roku planowano wprowadzenie „Znaku Służbowego Żandarmerii”, który miał być numerowany. Dla 9 dżand przewidziano numery od 9000 do 9999.
W okresie międzywojennym w dywizjonie służbę pełnili m.in. kapitanowie Stefan Baranowski, Teofil Ney, Leon Cehak, Antoni Kaflowski oraz porucznicy Tadeusz Nisiewicz-Dobrzański, Mieczysław Augustyniak, Piotr Mitkiewicz-Prus, Tadeusz Szymczykiewicz, a także podoficerowie Bronisław Konieczny i Feliks Miszczak.
Organizacja pokojowa i dyslokacja 9 dżand w 1939
Dowództwo dywizjonu miało swoją siedzibę w Brześciu, w Cytadeli, w bloku nr 2.
Plutony i posterunki żandarmerii w 1939 roku:
- pluton żandarmerii Brześć I, Cytadela
- posterunek żandarmerii Brześć Dworzec
- pluton żandarmerii Brześć II, Trauguttowo
- posterunek żandarmerii Prużana
- posterunek żandarmerii Włodawa
- pluton żandarmerii Pińsk, ul. Marszałka Piłsudskiego 3
- posterunek żandarmerii Pińsk Port (zobacz Flotylla Rzeczna Marynarki Wojennej)
- posterunek żandarmerii Kobryń
- posterunek żandarmerii Łuniniec
- pluton żandarmerii Baranowicze, ul. Żwirki 1
- posterunek żandarmerii Słonim
- posterunek żandarmerii Leśna
- posterunek żandarmerii Nieśwież
- pluton żandarmerii Siedlce
Kadra dywizjonu
Dowódcy dywizjonu:
- mjr / ppłk żand. Adam Dobrzański (5 XII 1921 – 29 I 1927)
- ppłk żand. Brunon Baduszek (17 III 1927 – 12 III 1929)
- ppłk żand. Bronisław Batsch (1931 – 1 IX 1939)
Zastępcy dowódcy dywizjonu:
- kpt. / mjr żand. Ignacy Skoczeń (był w 1923 – III 1927)
- kpt. / mjr żand. Józef Bay (III 1927 – II 1930)
- mjr żand. Stefan Blezień (III 1930 – IX 1935)
- mjr żand. Antoni Czabański (X 1935 – VIII 1939)
Obsada personalna w marcu 1939:
- dowódca – ppłk żand. Bronisław Batsch
- I zastępca dowódcy – mjr żand. Antoni Czabański
- II zastępca dowódcy – kpt. żand. Stefan Sordyl †1940 Charków
- adiutant – por. żand. Kazimierz Józef Mazurek
- oficer mobilizacyjny – por. żand. Marcin Gutka → dowódca pl żand. nr 95
- oficer śledczy – por. żand. Zdzisław Walerian Kluczyński
- oficer gospodarczy – kpt. int. Michał Janecki
- oficer do zleceń – wakat
- dowódca plutonu żandarmerii Baranowicze – kpt. żand. Włodzimierz Jan Nawrocki
- dowódca plutonu żandarmerii Brześć I – por. żand. Michał Wolnik
- dowódca plutonu żandarmerii Brześć II – por. żand. Marian Kozieradzki
- dowódca plutonu żandarmerii Pińsk – kpt. żand. Stanisław Miechurski
- dowódca plutonu żandarmerii Siedlce – kpt. żand. Zygmunt Pracki
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Ranglisten des kaiserlichen und königlichen Heeres 1918. Wien: K. K. Hof und Staatsdruckerei, 1918. (niem.).
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
Grzegorz Ratajczyk: Żandarmeria Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej. Toruń: Dom Wydawniczy DUET, 2004. ISBN 83-89706-20-2.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
Jan Suliński: Żandarmeria organ bezpieczeństwa armii 1918-1945. Warszawa: Kompas II, 2003. ISBN 83-912638-5-1.
Edward Jaroszuk, Dywizjon ŻW Nr 9 w Brześciu. Z kart żandarmerii II RP, Biuletyn Żandarmerii Wojskowej Nr 14, lipiec-sierpień 2006, s. 33-35.
Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2022-01-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-02-10)].