9 Dywizjon Taborów

9 Dywizjon Taborów był oddziałem taborów Wojska Polskiego w czasie II Rzeczypospolitej.

Podczas swojego funkcjonowania jednostka przechodziła liczne reorganizacje. W 1923 roku dywizjon stacjonował w Brześciu, a w 1939 roku w tym samym mieście znajdowała się kadra 9 dywizjonu taborów.

Formowanie i zmiany organizacyjne

W 1923 roku dywizjon podlegał Dowództwu Okręgu Korpusu Nr IX i był zlokalizowany w Brześciu. Dowódca dywizjonu pełnił dodatkowo rolę szefa taborów Okręgu Korpusu Nr IX.

1 października 1925 roku, w związku z reorganizacją wojsk taborowych, dywizjon został przeformowany w „9. Szwadron Taborów”. Równocześnie powołano do życia Szefostwo Taborów Dowództwa Okręgu Korpusu Nr IX. W lipcu 1926 roku, w wyniku redukcji stanów liczebnych formacji taborowych, szwadron został skadrowany na podstawie rozkazu MSWojsk. Oddz. I Szt. Gen. L. 2579/org. i rozporządzenia wykonawczego Dep. II L. 1600/tab. tjn.

12 września 1930 roku opublikowano „Organizację taborów na stopie pokojowej. Przepisy służbowe”, a 18 września 1930 roku wydano rozkaz wprowadzający w życie organizację formacji taborowych. Skadrowany 9 szwadron taborów został przekształcony w kadrę 9 dywizjonu taborów.

20 maja 1938 roku weszła w życie nowa struktura etatowa Kadry, która lepiej odpowiadała na potrzeby mobilizacyjne. W 1939 roku kadra 9 dywizjonu taborów pozostawała w Brześciu. Istnieje możliwość, że w 1940 roku kadra miała zostać przeniesiona do nowego garnizonu (Wysokie Litewskie, Międzyrzecz lub Biała Podlaska).

Kadra pełniła rolę jednostki mobilizacyjnej. Komendant kadry był odpowiedzialny za przygotowanie oraz realizację mobilizacji. Przed rozpoczęciem działań mobilizacyjnych, pokojowa kadra przechodziła na wojenny etat kadry mobilizacyjnej taborów nr 9 (organizacja wojenna L.3349/mob.org., kompletacja zgodna z zestawieniem specjalności L.33349/mob.AR oraz uzbrojenie i wyposażenie zgodnie z wojennymi należnościami materiałowymi L.3349/mob./mat.). Kadra mobilizacyjna taborów nr 9 mobilizowała się w sytuacji alarmowej (niejawnie), w grupie jednostek oznaczonych kolorem czerwonym.

23 marca 1939 roku na terenie Okręgu Korpusu Nr IX ogłoszono mobilizację jednostek oznaczonych kolorem czerwonym. Na początku czerwca 1939 roku Sztab Główny nakazał rozformowanie kadry mobilizacyjnej taborów nr 9 oraz przygotowanie mobilizacji zgodnie z poprawionym planem mobilizacyjnym „W”. Pismem Oddziału I Sztabu Głównego L. 3590/mob.39 z 17 lipca 1939 roku, kadra 9 dywizjonu taborów otrzymała zadanie przygotowania mobilizacji jedenastu jednostek taborów dla 35 Dywizji Piechoty, bez wpisywania ich na tabele mobilizacyjne (poza planem mob. „W”).

27 sierpnia 1939 roku ponownie ogłoszono mobilizację jednostek czerwonych na terenie OK IX. Rozwinięta kadra mobilizacyjna taborów nr 9 rozpoczęła mobilizację następujących jednostek taborowych:

Okręgowa Składnica Taborowa nr 9,
kolumny sanitarne konne nr 91, 92 i 93,
kolumny taborowe jednokonne nr 905, 906, 907, 908, 913, 914, 915, 916, 921, 922, 923, 924, [931, 932, 933, 934, 935, 936, 937, 938], 961, 962, 963, 964, 965, 966, 967, 968, 969, 970, 971 i 972,
Dowództwa Grup Marszowych Służb typ I nr 91, 92, 93, 94, 95 i 96,
Dowództwa Grup Marszowych Służb typ II nr 901, 902, 909, 910, 917 i 918, [931, 932],
[warsztatu taborowego nr 931],
parku taborowego nr 91 i 92,
zapasu koni nr 91 i 92,
zapasu koni OK IX.

Wszystkie jednostki miały osiągnąć gotowość w mobilizacji powszechnej (pierwsza miała być gotowa w 3 dni, a ostatnia w 15 dniu mobilizacji powszechnej). Po zakończeniu mobilizacji kadra mobilizacyjna taborów nr 9 została zlikwidowana. Zmobilizowane jednostki pod względem ewidencyjnym przynależały do Ośrodka Zapasowego Taborów nr 2 w Radymnie.

Struktura organizacyjna

Organizacja dywizjonu w 1923 roku obejmowała:

dowództwo dywizjonu,
cztery lub pięć szwadronów taborowych,
skład i warsztat taborowy,
kadrę szwadronu zapasowego,
kadrę Okręgowego Szpitala Koni nr IX w Brześciu,
kolumny przewozowe.

Obsada personalna

Dowódcy dywizjonu i szwadronu oraz komendanci kadry:

ppłk tab. Aleksander Stolarski (do 9 X 1923 → kierownik Centralnych Składów Taborowych),
mjr / ppłk tab. Zygmunt Marian Janowski (15 XI 1923 – 1 X 1925 → szef Taborów DOK IX),
mjr tab. Stefan Józef Michura (1 X 1925 – VII 1926 → p.o. szefa Szefostwa Taborowego DOK IX),
rtm. Tadeusz Ignacy Misiak (p.o. od VII 1926),
rtm. / mjr tab. Ludwik Skibiński-Orliński (IV 1929 – XI 1935 → dowódca 5 dtab),
kpt. tab. Adam Jan Romanowski (do 31 III 1939).

Zastępcy dowódcy dywizjonu:

mjr tab. Zygmunt Marian Janowski (do 15 XI 1923 → p.o. dowódcy dyw.),
kpt. tab. Leon Staniek (p.o. od XII 1923),
mjr tab. Zygmunt Bogusz (XI 1924 – 1 X 1925 → dowódca 4 szw. tab.).

Kwatermistrzowie:

rtm. tab. Tadeusz Ignacy Misiak (1 X 1925 – VII 1926 → p.o. dowódcy szwadronu),
kpt. tab. Ludwik Skibiński-Orliński (VII 1926 – IV 1929 → p.o. dowódcy szwadronu),
por. tab. Antoni Kowarzyk (od IV 1929).

Komendanci kadry szwadronu zapasowego:

mjr tab. Jan I Nowakowski (IV 1923 – 1924 → 2 dtab).

Obsada personalna kadry 9 dywizjonu taborów w marcu 1939 roku:

komendant kadry – kpt. tab. Adam Jan Romanowski,
oficer mobilizacyjny – kpt. tab. Eugeniusz Wilczyński,
oficer administracyjno-materiałowy – kpt. tab. Stanisław II Wąsowicz.

Żołnierze dywizjonu – ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy zamordowanych można znaleźć na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-08-18].

Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.

Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.

Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24. T. 2/III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.

Убиты в Катыни. Книга Памяти polskich военнопленных – uzników Козельskiego лагеря НКВД, расстрелянных по решению политбюро ЦК ВКП(б) от 5 марта 1940 года. Лариса Еремина (red.). Москва: Общество «Мемориал» – Издательство «Звенья», 2015. ISBN 978-5-78700-123-5.

Witold Jarno: Okręg Korpusu Wojska Polskiego nr IV Łódź 1918-1939. Łódź: Wydawnictwo „Ibidem”, 2001. ISBN 83-88679-10-4.

Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.

Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.

Piotr Zarzycki: Plan mobilizacyjny „W”. Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1995. ISBN 83-85621-87-3.