9 Dywizja Pancerna
9 Dywizja Pancerna (niem. 9. Panzer-Division) to niemiecka dywizja pancerna, która brała udział w II wojnie światowej, uczestnicząc w agresji na Holandię, Francję, Jugosławię oraz w ataku na Związek Radziecki.
Historia
Dywizja została zorganizowana na podstawie rozkazu z dnia 3 stycznia 1940 roku, powstając z przekształcenia 4 Dywizji Lekkiej.
W maju 1940 roku weszła w skład 18 Armii, biorąc udział w ataku na Holandię. Jej głównym zadaniem było szybkie dotarcie przez Holandię do mostu w Moerwijk nad Mozą, aby wesprzeć wcześniejsze desanty wojsk Fallschirmjäger. Kluczowe było, aby dotrzeć tam przed nadciągającą armią francuską od południa. Udało się to 12 maja, po czym dywizja została szybko skierowana do Rotterdamu. Uczestniczyła również w walkach pod Bredą oraz w zajęciu Antwerpii. Na przełomie maja i czerwca 1940 roku brała udział w bitwie pod Dunkierką. W drugiej części kampanii francuskiej dywizja walczyła jako część Grupy Pancernej von Kleista w rejonach Amiens i Lyonu. Po zakończeniu walk we wrześniu 1940 roku dywizja została przerzucona do okupowanej Polski, gdzie pozostała do grudnia tego samego roku.
W styczniu 1941 roku dywizja została przeniesiona przez Rumunię do Bułgarii, wchodząc w skład 12 Armii. Z Bułgarii w kwietniu 1941 roku zaatakowała Jugosławię, walcząc w okolicach Skopje, a następnie kierując się w stronę Grecji.
Od 22 czerwca 1941 roku dywizja, licząca 143 czołgi, uczestniczyła w ataku na Związek Radziecki. Znalazła się w składzie XIV Korpusu Pancernego z Grupy Armii Południe, walcząc w rejonie Kijowa i nad Dnieprem. W październiku 1941 roku dołączono ją do 2 Armii Pancernej, a później do 2 Armii Grupy Armii Środek; w tym okresie, aż do sierpnia 1943 roku, walczyła na środkowym odcinku frontu, m.in. pod Kurskiem (posiadając 83 czołgi przed bitwą) oraz Woroneżem. W późniejszym okresie znów weszła w skład Grupy Armii Południe, walcząc na Ukrainie. Na przełomie 1943 i 1944 roku, w rejonie Krzywego Rogu, poniosła znaczne straty i została wycofana w marcu 1944 roku do Odessy, gdzie ostatecznie została rozwiązana.
Pozostałości dywizji zostały wysłane do okupowanej Francji, gdzie połączono je z 155 Rezerwową Dywizją Pancerną, która stacjonowała na południu kraju. W sierpniu 1944 roku podczas walk pod Falaise dywizja poniosła ciężkie straty. W grudniu 1944 roku weszła w skład 5 Armii Pancernej i brała udział w ofensywie w Ardenach. W lutym 1945 roku została wycofana do Zagłębia Ruhry, gdzie toczyła walki do kwietnia 1945 roku, kapitulując przed wojskami amerykańskimi.
Dowództwo dywizji
Dowódcy dywizji:
- gen. mjr Alfred von Hubicki (1940-1942)
- gen. por. Johannes Baeßler (1942)
- gen. mjr Heinrich Hermann von Hülsen (1940-1942)
- gen. por. Walther Scheller (1942-1943)
- gen. por. Erwin Jollasse (1943)
- gen. mjr Johannes Schulz (1943)
- płk Max Sperling (1943)
- gen. mjr Erwin Jollasse (1943-1944)
- płk Max Sperling (1944)
- gen. mjr Gerhard Müller (1944)
- gen. por. Harald von Elverfeldt (1944)
- gen. mjr Friedrich Wilhelm von Mellenthin (1944-1945)
- gen. por. Harald von Elverfeldt (1945)
- płk Helmut Zollenkopf (1945)
Struktura organizacyjna
Skład w 1940:
- 33 pułk pancerny (Panzer-Regiment 33)
- 9 Brygada Strzelców (Schützen Brigade 9)
- 10 pułk strzelców (Schützen-Regiment 10)
- 11 pułk strzelców (Schützen-Regiment 11)
- 701 ciężka kompania broni wsparcia piechoty (Schwere-Infanterie-Geschütz-Kompanie 701)
- 102 pułk artylerii (Artillerie-Regiment 102)
- 9 pułk rozpoznawczy (Aufklärungs-Regiment 9)
- 50 dywizjon przeciwpancerny (Panzerjäger-Abteilung 50)
- 86 batalion pionierów (Pionier-Bataillon 86)
- 85 batalion łączności (Nachrichten-Abteilung 85)
Skład w 1943:
- 33 pułk pancerny (Pułk pancerny „Prinz Eugen”) (Panzer-Regiment 33 od 1943 roku Panzer-Regiment „Prinz Eugen”)
- 10 pułk grenadierów pancernych (Panzergrenadier-Regiment 10)
- 11 pułk grenadierów pancernych (Panzergrenadier-Regiment 11)
- 102 pułk artylerii pancernej (Panzer-Artillerie-Regiment 102)
- 9 pancerny batalion rozpoznawczy (Panzer-Aufklärungs-Abteilung 9)
- 287 dywizjon artylerii przeciwlotniczej (Heeres-Flak-Artillerie-Abteilung 287)
- 50 dywizjon niszczycieli czołgów (Panzerjäger-Abteilung 50)
- 86 pancerny batalion pionierów (Panzer-Pionier-Bataillon 86)
- 85 pancerny batalion łączności (Panzer-Nachrichten-Abteilung 85)
Skład w 1945:
- 33 pułk pancerny (Panzer-Regiment 33)
- 51 pułk grenadierów pancernych (Panzergrenadier-Regiment 51)
- 10 pułk grenadierów pancernych (Panzergrenadier-Regiment 10)
- 11 pułk artylerii (Artillerie-Regiment 11)
- 9 pancerny batalion rozpoznawczy (Panzer-Aufklärung-Abteilung 9)
- 50 dywizjon artylerii przeciwlotniczej (Heeres-Flak-Abteilung 50)
- 287 dywizjon niszczycieli czołgów (Panzerjäger-Abteilung 287)
- 85 batalion łączności (Nachrichten-Abteilung 85)
Przypisy
Bibliografia
Marcin Bryja: Panzerwaffe. Warszawa: Wydawnictwo Militaria, 1996. ISBN 83-86209-67-4. Brak numerów stron w książce
Carlos Caballero Jurado: Dywizje pancerne Hitlera. Siły uderzeniowe Wehrmachtu. Warszawa: 2016. ISBN 978-83-11-14190-2.
Michał Fiszer, Jerzy Gruszczyński: Operacja Barbarossa 1941. Hitlera uderza na ZSRR. Poznań: 2009. ISBN 978-83-261-0286-8.
Victor Kamenir: Krwawy trójkąt. Zagłada Armii Czerwonej na Ukrainie 1941. Warszawa: 2010. ISBN 978-83-11-11871-3.
Jacek Solarz: Panzerwaffe 1945. T. 4. Warszawa: Wydawnictwo Militaria, 2007. ISBN 978-83-7219-276-9. Brak numerów stron w książce
Jorge Rosado, Chris Bishop: Dywizje pancerne Wehrmachtu 1939–1945. Poznań: Wydawnictwo Vesper, 2012. ISBN 978-83-7731-130-1.
Leksykon Wehrmachtu – 9 Dywizja Pancerna