83 Pułk Strzelców Poleskich im. Romualda Traugutta (83 pp) to jednostka piechoty wchodząca w skład Wojska Polskiego.
Formowanie pułku i zmiany organizacyjne
2 Syberyjski pułk piechoty został utworzony 16 lipca 1920 roku w Grupie. Następnie, 14 października 1921 roku, jednostka ta została przemianowana na 83 Syberyjski pułk piechoty, a 10 marca 1922 roku na 83 pułk piechoty.
Kawalerowie Virtuti Militari
Pułk w okresie pokoju
Pułk stacjonował w garnizonie Kobryń, w ramach Okręgu Korpusu Nr IX.
Wchodził w skład 5 Dywizji Strzelców Polskich (1919–1920), Brygady Syberyjskiej (1920–1921) oraz 30 Poleskiej Dywizji Piechoty (1921–1939).
Minister Spraw Wojskowych, marszałek Józef Piłsudski, ustalił 19 maja 1927 roku, że 14 sierpnia będzie dniem święta pułkowego.
Na podstawie rozkazu Ministerstwa Spraw Wojskowych z 1930 roku dotyczącego organizacji piechoty w czasie pokoju, 83 pułk piechoty został zaliczony do typu I pułków piechoty, określanych jako „normalne”. Otrzymywał on w każdym roku około 610 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i żołnierzy. W sezonie zimowym posiadał batalion starszego rocznika, batalion szkolny oraz skadrowany, natomiast latem funkcjonował z batalionem starszego rocznika oraz dwoma batalionami poborowych.
Kampania wrześniowa
W czasie kampanii wrześniowej 1939 roku, pułk walczył w składzie swojej macierzystej dywizji, Armii „Łódź”.
Kawalerowie Virtuti Militari
Po zakończeniu walk, gen. dyw. Juliusz Rómmel, były dowódca Armii „Łódź”, w „Rozkazie pochwalnym dla 30 Dywizji Piechoty” nadał order Virtuti Militari IV klasy płk. dypl. Adamowi Nadachowskiemu oraz mjr. Mieczysławowi Olęderczykowi, a także order Virtuti Militari V klasy mjr. Stefanowi Gieranowskiemu i mjr. Stanisławowi Kalinowskiemu.
Dowódca armii przekazał również 30 orderów Virtuti Militari V klasy dla żołnierzy 83 pułku piechoty.
Symbole pułku
Chorągiew/ sztandar pułku
7 czerwca 1923 roku Prezydent RP Stanisław Wojciechowski zatwierdził chorągiew 83 pp dekretem L. 692.23.
14 sierpnia 1923 roku w Kobryniu biskup polowy Stanisław Gall wręczył pułkowi sztandar ufundowany przez mieszkańców ziemi słonimskiej. Sztandar zaginął w niewyjaśnionych okolicznościach po wojnie.
W innej wersji, na rozkaz generała Cehaka, sztandar został podzielony na 8 części, które wręczono por. Krajewskiemu, por. Nowakowskiemu, por. Zamiechowskiemu, ppor. Kawebergowi, ppor. Potockiemu (dwie części), st. sierż. Ratajowi oraz plut. Pawlaczykowi. W listopadzie 1939 roku czterej oficerowie zdecydowali się pozostawić swoje fragmenty sztandaru w Białej Podlaskiej u por. Władysława Andrzejczaka przy ul. Brzeskiej 36. 28 lipca 1959 roku por. Andrzejczak wydobył części sztandaru z ukrycia, a 5 sierpnia przedstawiciele 83 pułku przekazali 4 fragmenty do Muzeum Wojska Polskiego. 28 sierpnia piątą część sztandaru przekazał do muzeum starszy sierżant Józef Rataj.
Odznaka pamiątkowa
8 listopada 1928 roku Minister Spraw Wojskowych, marszałek Józef Piłsudski zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 83 pp. Odznaka, o wymiarach 40×40 mm, ma formę równoramiennego krzyża z ramionami pokrytymi zieloną emalią. W centralnej części znajduje się tarcza z srebrnym godłem wz. 1927, otoczona biało emaliowanym kołem z napisem „DLA CIEBIE POLSKO” oraz „DLA TWOJEJ CHWAŁY”. Na ramionach krzyża umieszczono pierwotną nazwę pułku „2 SYB”, rok powstania „1918”, oraz rok ustanowienia odznaki „1928”, a także obecny numer i inicjały „83.p.p.”. Ramiona krzyża połączone są z centralną tarczą złotymi literami „S”. Odznaka, wykonana w srebrze i emaliowana, była produkowana przez Wiktora Gontarczyka z Warszawy.
Strzelcy polescy
Dowódcy pułku
kpt. / płk piech. Józef Werobej (VIII 1920 – 26 X 1931 → dyspozycja dowódcy OK IX)
ppłk piech. Jan Aleksander Klein (26 X 1931 – 1936 → komendant PKU Tarnopol)
ppłk dypl. Adam Nadachowski (1936 – 1939)
Zastępcy dowódcy pułku (od 1938 roku – I zastępca dowódcy)
mjr piech. Kazimierz Tadeusz Majewski (10 VII 1922 – IV 1928 → zastępca dowódcy 73 pp)
ppłk piech. Franciszek Sobolewski (IV 1928 – III 1930 → komendant PKU Łódź Miasto I)
ppłk piech. Marian Hyla (31 III 1930 – 23 III 1932 → komendant PKU Słonim)
ppłk piech. Andrzej Bogacz (od 23 III 1932)
ppłk piech. Władysław Seweryn (1939)
Żołnierze 83 pułku piechoty – ofiary zbrodni katyńskiej
Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej można znaleźć w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Muzeum Katyńskie.
Upamiętnienie
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2023-10-30].
Mirosław Barczyński: 30 Dywizja Piechoty 1918 – 1939. Biała Podlaska: Oficyna Wydawnicza „Donatech”. Muzeum Okręgowe w Białej Podlaskiej, 1996. ISBN 83-903827-7-6.
Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.
Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk., Warszawa 1937–1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.
Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
Włodzimierz Scholze-Srokowski, Michał Daniszewski: Zarys historji wojennej 83-go Syberyjskiego pułku piechoty. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1930, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
Włodzimierz Wierzbicki (red.), Bronisław Skarżyński (red.), Jan Waszczuk (red.): Korpus Poleski (jednodniówka). Brześć nad Bugiem: Okręg Korpusu Nr IX, 1928.
Jan Wróblewski: Armia „Łódź” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.