82 Samodzielna Kompania Czołgów Rozpoznawczych
Był to pancerny pododdział rozpoznawczy Wojska Polskiego w okresie II Rzeczypospolitej.
Kompania nie była częścią pokojowej struktury armii. Została utworzona 25 sierpnia 1939 roku w Bydgoszczy w ramach jednostek oznaczonych kolorem niebieskim, przeznaczonych dla 26 Dywizji Piechoty. Mobilizującą jednostką był 8 batalion pancerny.
W składzie kompanii znajdowało się 13 czołgów rozpoznawczych TK-3.
82 skczr w kampanii 1939 r.
29 sierpnia kompania zajęła rejon koncentracji w okolicach Wapna Nowego. Nocą z 31 sierpnia na 1 września patrolowała teren przygraniczny w pobliżu Chodzieży, a 1 września przeszła do Grabarzewa na wschód od Gołańczy, gdzie ochraniała dowództwo 26 Dywizji Piechoty. 2 września pododdział prowadził rozpoznanie w rejonie wsi Margonin i stoczył walkę z Niemcami, którzy przeprawili się przez Noteć w okolicach Szamocina. Nieprzyjaciela udało się wypchnąć z powrotem za rzekę. Dalsze starcia z niemiecką piechotą, wspieraną przez dywersantów, miały miejsce w rejonie wsi Szamoty, Raczyna i Józefowice, gdzie stracono 1 czołg, a drugi został poważnie uszkodzony i pozostał w Szamocinie. 3 września kompania stacjonowała w Panigrodziu, osłaniając wycofywanie się oddziałów 26 DP w kierunku Żnin — Szubin. Następnego dnia rano prowadziła rozpoznanie w stronę Chodzieży. Po południu w rejonie Gołańczy czołgiści stoczyli walkę z niemiecką kompanią zmotoryzowaną, wspieraną przez artylerię przeciwpancerną. Po zmroku wycofali się w kierunku Jezior Żnińskich do Biskupina. 5 września oddziały 26 DP zajęły linię frontu nad Notecią. Kompania pełniła funkcję odwodu, koncentrując się w Lubostroniu pod Barcinem, gdzie zajmowała się naprawami oraz konserwacją sprzętu. 6 września pododdział prowadził rozpoznanie w kierunku Żnina, a wieczorem przemieścił się w stronę Kruszwicy. 7 września przez Pakość 82 kompania dotarła do Inowrocławia, gdzie oczyściła miasto z dywersantów, którzy utrudniali wycofanie tylnych pododdziałów 26 DP. Następnie wycofała się na postój do Kruszwicy. 8 września czołgiści patrolowali szosę Radziejów – Brześć Kujawski, stacjonując w lesie Borucin koło Lubrańca. 9 września kompania, wspólnie z pododdziałami 10 pułku piechoty, osłaniała główną pozycję dywizji pod Zgłowiączką. 10 września, wraz z 72 kompanią czołgów rozpoznawczych, weszła w skład zmotoryzowanego zgrupowania 26 DP, koncentrując się w majątku Benignów. W dniach 11-13 września kompania weszła w skład ochrony kwatery głównej dowództwa Armii Pomorze, biorąc udział w walkach z niemieckimi czołgami, które przedarły się na tyły polskich pozycji nad Bzurą i stanowiły zagrożenie dla dowództwa armii w majątku Czerniew pod Kiernozią. 13 września 82 skczr osłaniała przemieszczające się kolumny samochodowe 26 DP, przemieszczały się z rejonu Rybna na przedmoście Sochaczew. W rejonie Kozłowa Nowego kompania była ostrzeliwana przez armaty przeciwpancerne niemieckiej 19 DP zza Bzury. 14 września, podczas natarcia 26 DP znad Bzury, kompania patrolowała północny brzeg rzeki pomiędzy Sochaczewem a Kozłowem Szlacheckim. Następnego dnia przeszła do odwodu dywizyjnego. 16 września ogień wozów bojowych kompanii utrudniał przeprawę przez Bzurę pododdziałom 74 pp niemieckiej 19 DP. Po południu, wraz z czołgami z 72 i 81 kompanii (jako zgrupowanie pancerne pod dowództwem kpt. Szczepankowskiego), wzięli udział w boju o majątek Braki. Doznali tam znacznych strat i musieli się wycofać w kierunku wsi Karnków. Prawdopodobnie brali także udział w wypadzie na stację kolejową Bednary. 17 września zgrupowanie pancerne wsparło żołnierzy 26 DP, którzy zostali zaatakowani przez pododdziały niemieckiego 1 pcz 1 DPanc, ponosząc duże straty w ludziach i sprzęcie. Najciężej ucierpiała 82 kompania, tracąc większość swoich wozów bojowych. 18 września dowódca kompanii otrzymał od szefa sztabu Armii „Pomorze”, płk. dypl. Ignacego Izdebskiego, pisemny rozkaz zniszczenia pozostałego sprzętu motorowego oraz przemaszerowania przez Puszczę Kampinoską do Warszawy. 22 września dowódca kompanii zameldował w Dowództwie Obrony Warszawy o przybyciu 72 czołgistów. Żołnierze 82 skczr zostali wzięci do niewoli po kapitulacji stolicy.
Obsada personalna
Stan osobowy w dniu 1 września 1939 roku:
dowódca kompanii – por. Eugeniusz Włodkowski
dowódca plutonu techniczno-gospodarczego – por. Czesław Omielanowicz
Skład kompanii
Poczet dowódcy
gońcy motocyklowi
drużyna łączności
patrole:
- radiotelegraficzny
- łączności z lotnictwem
sekcja pionierów
Razem w dowództwie:
1 oficer, 7 podoficerów, 21 szeregowców;
1 czołg, 1 samochód osobowo-terenowy, 2 samochody z radiostacjami N.2, furgonetka, 4 motocykle.
2 x pluton czołgów:
1 oficer, 7 podoficerów, 7 szeregowców;
6 czołgów, 1 motocykl, przyczepa towarzysząca.
pluton techniczno – gospodarczy:
drużyna techniczna
drużyna gospodarcza
załogi zapasowe
tabor
Razem w plutonie:
1 oficer, 13 podoficerów, 18 szeregowców;
5 samochodów ciężarowych, samochód-warsztat, cysterna, 1 motocykl, transporter czołgów, 2 przyczepy na paliwo, kuchnia polowa.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Krzysztof M. Gaj: Polska broń pancerna w 1939 roku – organizacja wojenna i pokojowa jednostek. Oświęcim: NapoleonV, 2014. ISBN 978-83-7889-122-2.
Adam Jońca: Wrzesień 1939: pojazdy Wojska Polskiego: barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1990.
Rajmund Szubański: Polska broń pancerna 1939. Warszawa: Bellona, 2011. ISBN 978-83-11-12106-5.
Jan Tarczyński, Krzysztof Barbarski, Adam Jońca: Pojazdy w Wojsku Polskim = Polish Army vehicles: 1918-1939. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”; Londyn: Komisja Historyczna b. Sztabu Głównego PSZ, 1995. ISBN 83-85621-57-1.
Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918 – 1947. Londyn: Zarząd Zrzeszenia Kół Oddziałowych Broni Pancernych, 1971.
Jan Tarczyński: 8 Batalion Pancerny. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej, zeszyt nr 74. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1996. ISBN 83-87103-03-9.